Radio Idzerda
Op 6 november 1919 gaf de Nederlandse Radio Industrie, het bedrijf van Ir. Hanso Idzerda, met een "Radio Soireé-Musicale" als eerste ter wereld vanuit Den Haag het startsein voor de radio als omroep. Wie was hij?
Marconi vond aan het eind van de 19e eeuw de radiotelegrafie uit. Hij ontdekte dat het mogelijk was radiogolven uit te zenden en deze via een antenne weer op te vangen. Met behulp van de morsecode konden al snel over grote afstanden berichten worden verzonden.
In de Eerste Wereldoorlog werd dankbaar gebruik gemaakt van deze techniek. De radiotelegrafie kon over steeds grotere afstanden worden ingezet. De radiotelegrafie had één groot nadeel: men kon hiermee alleen morseseinen uitzenden en ontvangen.
Grote doorbraak in draadloze telegrafie
Op de Jaarbeurs in Utrecht in het voorjaar van 1919 was sprake van een grote doorbraak in de draadloze telegrafie. Ingenieur Idzerda demonstreerde daar in samenwerking met Philips voor het eerst een opstelling, waarbij gesproken woord over een afstand van 1200 meter werd verzonden en ontvangen. Het was direct groot nieuws, vergelijkbaar met de opkomst van het internet in de jaren negentig van de vorige eeuw.
Wie was Idzerda?
Hans Henricus Schotanus à Steringa Idzerda (1885-1944), afkomstig uit een artsenfamilie, had gestudeerd aan het Rheinisches Technikum te Bingen. In 1913 vestigde hij zich te Scheveningen als ‘adviseur voor de toepassing van elektriciteit op elk gebied'.
Samenwerking met Philips
Al snel maakte hij naam met de door hem ontwikkelde methode om radiotelefonische signalen te ontvangen. In samenwerking met Philips ontwikkelde hij een nieuwe zendbuis en een ontvangbuis waarmee het mogelijk werd gesproken woord uit te zenden en te ontvangen. Na het geslaagde experiment op de Jaarbeurs vroeg hij een zendmachtiging aan voor het verder ontwikkelen van zijn uitvindingen.
Eerste uitzending
Op 6 november 1919 werd voor de eerste maal een uitzending door Idzerda verzorgd vanuit zijn huis en werkplaats aan de Beukstraat, te zien op de foto van Paul van der Drift, een van Idzerda’s naaste medewerkers. Idzerda had de dag tevoren in de Nieuwe Rotterdamsche Courant een advertentie geplaatst waarin de uitzending werd aangekondigd.
Radio Soireé-Musicale
In de advertentie stond ook het programma: ‘Radio Soireé-Musicale, donderdagavond van 8-11 uur’. Het programma omvatte onder andere de mars ‘Turf in je ransel’, het ‘Ave Maria’ en populaire melodieën, waaronder een lied van Koos Speenhoff. Bij deze gelegenheid vroeg Idzerda de luisteraars uitdrukkelijk naar reacties over de ontvangstkwaliteit en naar suggesties voor de programmering.
Eerste live radioconcert
De uitzending werd een groot succes en gedurende de rest van dat jaar en tot 1924 werden met enige regelmaat uitzendingen verzorgd die, blijkens de vele positieve reacties van overzee, tot in Engeland te beluisteren waren. Tijdens een van deze uitzendingen zorgde Idzerda wederom voor een noviteit. Hij liet een klein strijkorkest en enkele zangers in levende lijve optreden voor de microfoon. Het eerste live concert via de radio was daarmee een feit.
Kurhaus-concerten
Zijn grootste succes behaalde Idzerda met deze directe uitzendingen van de Kurhaus-concerten in 1924. Via een kabel die van het Kurhaus naar zijn huis aan de Beukstraat liep, werd de muziek rechtstreeks via de radio uitgezonden. Waarschijnlijk heeft deze ongetwijfeld dure methode hem uiteindelijk zijn onderneming gekost. In 1925 ging zijn bedrijf, de ‘Nederlandsche Radio-Industrie’, failliet.
Teleurgesteld
De daarop volgende jaren heeft Idzerda wel geprobeerd een nieuw bedrijf op te richten maar deze pogingen liepen op niets uit. Teleurgesteld schonk hij in 1940 zijn installatie aan het Postmuseum, later het Museum voor Communicatie. Inmiddels bevindt de zender zich in de collectie van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid in Hilversum.
Tragisch einde
In de oorlog woonde Hanso Idzerda met zijn gezin aan de Parkweg 3. Op 3 november 1944 viel er een V-2 op de Parkweg, waarbij ook de woning van Idzerda schade opliep. Idzerda ging naar buiten en raapte een bomscherf op. Een Duitse soldaat die dit zag, arresteerde hem. Diezelfde dag is Idzerda als spion gefussilleerd op het landgoed Oosterbeek aan de Benoordenhoutseweg.