Op 13 juni vieren we al jaar in jaar uit de komst van de Hollandse Nieuwe. Dat haringvangst geen sinecure is, blijkt uit dit verhaal over de stranding van de SCH 102 in 1938. 

Reddingsschip Zeemanshoop op 9 oktober 1938 in actie om de bemanning van motorlogger SCH 102 te redden | Collectie Haags Gemeentearchief, tijdschrift De Reddingboot

Zondag 9 oktober 1938 was een gemiddelde herfstdag. Het was een graad of veertien, geheel bewolkt met af en toe een bui. Maar het waaide flink: windkracht 7 tot 8.

Terug naar de haven

De motorlogger SCH 102, ook bekend als ‘Maarten’, was vier weken daarvoor met een volledig Scheveningse bemanning uitgevaren om haring te vangen. Rond het middaguur keerde het schip terug naar de haven.

Veel belangstelling

Op de kade was het erg druk die dag. Veel mensen waren naar zee gekomen om te genieten van de wilde golven. Ook veel familieleden van de bemanning stonden op de boulevard om hun echtgenoten, vaders en zoons welkom thuis te heten.

Geen controle meer over het roer

Schipper Piet van der Zwan stuurde zijn schip met half geborgen zeilen naar de haveningang toen de stroming toch te sterk bleek. De schipper had geen controle meer over het roer en de SCH 102 werd richting de noordzijde van de haveningang geduwd.

Vastgelopen op het havenhoofd

Twee enorm hoge golven beukten vervolgens zo hard tegen het schip dat deze op de basaltblokken bij de Noorderpier vastliep, slechts 200 meter van het strand verwijderd.

Reddingsboot snel in actie

Het personeel van het seinhuis had al voor het stranden van de SCH 102 in de gaten dat het mis dreigde te gaan. De reddingsboot Zeemanshoop werd al bemand nog voordat de logger op het havenhoofd was vastgelopen. Onder leiding van schipper Bruin voer de Zeemanshoop direct uit in de hoop de opvarenden zo snel mogelijk van boord te halen.

Levensgevaarlijk dek

De bemanning van de SCH 102 probeerde ondertussen alles om van het levensgevaarlijke dek van het schip af te komen. De schipper en een aantal matrozen klommen in de achtermast. Anderen zochten het hoogste punt op het voorschip op om de golven die over het schip heen sloegen te vermijden. Drie bemanningsleden wachtten de reddingspoging niet af en sprongen overboord.

Levende ketting

Enkele mannen die op het strand stonden, gingen het water in en vormden zo een levende ketting. Ondanks de heftige branding wisten zij de drie mannen het strand op te krijgen. Helaas overleed één van hen later toch nog in het ziekenhuis.

Uitmuntend manouvreren reddingsboot

Het reddingsschip moest alle zeilen bijzetten om op een veilige manier in de buurt van de SCH 102 te raken. Na twee mislukte pogingen lukte het uiteindelijk, na een uur worstelen en uitmuntend manoeuvreren door schipper Bruin van de reddingsboot, om tussen de pier en de logger in te komen.

Halsbrekende toeren

De bemanning van de SCH 102 moest via de achterkant de logger verlaten. Degenen op het voordek moesten via een verbindingslijn tussen de voor- en achtermast naar het achterdek klimmen om op de reddingsboot over te kunnen stappen. Met wat halsbrekende toeren hebben uiteindelijk tien man veilig de overstap naar de Zeemanshoop kunnen maken.

Gehuldigd door koningin Wilhelmina

De bemanning van de Zeemanshoop werd later door koningin Wilhelmina gehuldigd voor dit heldhaftig optreden.

Duizenden toeschouwers

Meer en meer toeschouwers wisten ondertussen hun weg naar de kade te vinden. Kranten uit die tijd spreken over duizenden mensen. Ook burgemeester De Monchy en wethouder Feber lieten zich ter plekke van de reddingspogingen op de hoogte stellen. Eenmaal veilig op de kade vielen familieleden de geredde bemanning huilend om de hals.

Blauw van de kou

De mannen van de SCH 102 waren drijfnat, zagen blauw van de kou en een paar van hen had zo goed als geen kleren meer aan. Om ze van een beetje warmte te voorzien had de bemanning van de gestrande logger aan boord van de reddingsboot al enkele teugen cognac gehad.

Niet iedereen gered

De Zeemanshoop zette uiteindelijk negen bemanningsleden veilig op de kant. Maar de mannen van de reddingmaatschappij konden niet iedereen redden. Twee jonge zeelieden van de Sch 102, slechts veertien en zestien jaar oud, werden later dood op het strand teruggevonden.

Oorzaak van de stranding

Direct na de stranding was de media van mening dat de schipper geen blaam trof. Het waren tenslotte zeer stormachtige omstandigheden. De reder weet de stranding zelfs aan de toestand van de Scheveningse haven. Deze zou niet goed genoeg uitgediept zijn. De Raad van de Scheepvaart meende in januari 1939 echter dat de schipper wel roekeloos had gehandeld en slordig genavigeerd en schorste hem voor drie-en-een-halve maand.

Ondernemende zakenman

De SCH 102 zorgde de dagen na de stranding nog steeds voor veel belangstelling. Honderden nieuwsgierigen stonden op de boulevard naar het wegzinkende schip te kijken. Een ondernemend zakenman had een complete verrekijkeruitrusting op de kade uitgestald en gunde belangstellenden een blik door zijn instrumenten, uiteraard tegen een kleine vergoeding.

Vissers leren zwemmen

Pas na twee weken kon de logger eindelijk geborgen worden. Een klein jaar later, in mei 1939, voer de gerepareerde motorlogger opnieuw uit voor de haringvangst. De ramp met de SCH 102 leidde in Scheveningen tot vorming van een comité dat zich tot doel stelde vissers te leren zwemmen. In februari 1939 begonnen de speciale zwemcursussen in het zwembad aan de Mauritskade.