De gelaarsde kat
De Haagsche Onderwijzers Toneelvereniging (HOT) speelde in de jaren twintig de voorstelling van De Gelaarsde Kat voor bijna 20.000 schoolkinderen.
Westbroekpark beeld Gelaarsde kat door Johan Keller, 1990, maker Teun de Bruin
Europees sprookje
Het verhaal van De Gelaarsde Kat is al oud. De Italiaanse schrijver Giovanni Francesco Straparola (ca. 1480-1557) publiceerde omstreeks 1550 de vroegst bekende versie van dit Europese sprookje. In 1697 nam de Franse schrijver Charles Perrault (1628-1678) het verhaal op in zijn Sprookjes van Moeder de Gans. Door de eeuwen heen waren de belevenissen van deze kat een geliefd thema voor poppenspelen, toneelstukken, musicals, balletvoorstellingen, hoorspelen en films.
Slimme kat
Het is het verhaal van drie molenaarszonen die na het overlijden van hun vader respectievelijk een molen, een ezel en een kat erven. De jongste zoon, die de kat erft, kan niet vermoeden hoe slim deze kat is. De kat vraagt zijn baasje slechts om een paar laarzen en zijn vertrouwen. Hierna weet hij zich, met gevangen wild, in te vleien in het hof van de koning en maakt hij hem wijs dat zijn eigenaar de markies van Carabas is en doet hem geloven dat veel van het land eigendom van de markies is. Vervolgens zorgt hij ervoor dat, wanneer de koning een rijtoer houdt, het erop lijkt dat de markies verdrinkt. Uiteraard laat de koning de markies redden en neemt hem mee in zijn rijtuig. En zoals gebruikelijk eindigt het sprookje ermee dat de mooie dochter van de koning met de molenaarszoon trouwt, de kat geen muizen meer hoeft te vangen en ze nog lang en gelukkig leven.
Kinderoperette
Ook in Den Haag spreekt de kat tot de verbeelding. In het verslag van de gemeentelijke schoolbioscoop lezen we dat van 1 tot en met 24 maart 1920 de ontspanningsfilm De Gelaarsde Kat, Marionetten op de speellijst stond. De Haagsche Onderwijzers Toneelvereniging (HOT) speelde in de jaren 1920 de voorstelling van de kat voor bijna 20.000 schoolkinderen. Als onderdeel van de kinderoperette In Sprookjesland van revueartiest Henri ter Hall (1866-1941) trad de kat in Scala op. Driehonderdvijftig kinderen van de gemeentelijke bewaarschool aan de Schedeldoekshaven zagen vlak voor de kerstvakantie van 1921 het sprookje via de projectielantaarn. Ook in Diligentia aan het Lange Voorhout en in de Princesse Schouwburg op de hoek van het Korte Voorhout en de Prinsessegracht werd De Gelaarsde Kat meermalen opgevoerd.
Silhouettenfilm
Op 21 maart 1936 verscheen er een artikel in de Haagsche Courant waarin werd aangekondigd dat Lumina-film iets nieuws uit ging brengen: een silhouettenfilm van de Gelaarsde Kat van de hand van Lotte Reiniger (1899-1981), een naar het buitenland uitgeweken Duitse filmregisseuse. Voor het maken van de film werden alle figuurtjes die in de film bewegen geknipt. Daarna namen de filmmakers die als silhouetten op. Voor deze film waren 14.000 verschillende beeldjes nodig. Het is dan ook niet verwonderlijk dat voor het maken van de film, die tien minuten duurde, drie maanden nodig was. In 1941 draaide hij nog in de bioscopen van Cineac. De film kreeg als aankondiging mee: ‘De schaar als teekenstift., een silhouettenfilm van Lotte Reiniger De Gelaarsde Kat.’
In het verslag van de Koninklijke Schouwburg over 1946 staat dat het theater De Gelaarsde Kat twee keer als kindervoorstelling had geprogrammeerd. Tien jaar later trad het Nieuw Jeugd Toneel met hetzelfde theaterstuk in de Haagse schouwburg op.
Zuiderpark
In het Zuiderpark dook de populaire sprookjeskat regelmatig op. Toen beeldhouwer Johan Keller (1863-1944) in 1941 zijn Gelaarsde Kat voor de Beelden en Bloemententoonstelling in het Zuiderpark beschikbaar stelde, zullen jong en oud bij dit beeld hebben stilgestaan en zal het sprookje vermoedelijk vaak zijn verteld. In het Openluchttheater in het park speelde in 1953 het Toneelgezelschap De Gong het sprookje een aantal maal. In de jaren zestig herhaalde het Haags Jeugdtheater dat op dezelfde locatie. Hedendaagse toneelgroepen brengen het verhaal nog steeds op de planken. Bij sommige gezelschappen is de kat inmiddels poes en is de voorstelling een parodie geworden. In 2009 ging in de Koninklijke Schouwburg de opera El Cato con Bocas in première, waarin de kat gezongen werd door een zij. Nadat de Gelaarsde Kat bekendheid had verworven in de Shrek-filmreeks, draaide in 2011 de film Puss in Boots – de populaire Engelse benaming van de kat - in de bioscopen. In de Efteling maakt De Gelaarsde Kat dit jaar zijn opwachting als musicalster.
Beeld in Westbroekpark
Den Haag vereert de bijzondere kat nog altijd met een eigen beeld. In het Westbroekpark staat een bronzen versie van De Gelaarsde Kat, ook van de hand van beeldhouwer Keller.
Dit artikel is onderdeel van een reeks artikelen gepubliceerd in Den Haag Centraal, geschreven door (oud) medewerkers van het Haags Gemeentearchief.
Auteur: Nicolette Faber-Wittenberg