De Jeruzalemkerk: 'een hut om in te schuilen'

Uit de serie 'Geloven in verandering' het verhaal van de voormalige christelijk-gereformeerde Jeruzalemkerk aan het Pomonaplein in de Vruchtenbuurt, waar tegenwoordig Café Loft is gevestigd. 

Voor de oorlog werd de Jeruzalemkerk met zijn strakke vormgeving gezien als de modernste van de Christelijk gereformeerde kerken in het land. De geschiedenis van de bouw vertelt veel over het belang van deze kerk voor de geloofsgemeenschap. 

Behoefte aan een kerkgebouw

De bouw van de Vruchtenbuurt leidde bij de gereformeerde christenen in de wijk tot de behoefte aan een kerkgebouw. Vanaf juni 1931 werden er bijeenkomsten in schoolgebouwen gehouden. Het bleek dat er rond het Pomonaplein een stabiele geloofsgemeenschap was ontstaan, zodat er plannen konden worden gemaakt voor een eigen kerk. 

Open én bescherming bieden

Het gebouw moest herkenbaar en vertrouwd zijn, maar mocht niet worden gezien als een huiskamer. De kerk moest openstaan naar de kant van de wereld, maar moest ook bescherming bieden en ten dele gesloten zijn. In de gereformeerde kringen werd een kerk gezien als een ‘hut om in te schuilen’, zoals een berghut je beschermt tegen de sneeuw en de felle kou, en beschutting biedt tegen de zon of tegen de storm.

In het gestencilde blad ‘Op weg’ van de geloofsgemeente werd in 1976  ingegaan op het veertigjarig jubileum van het gebouw:  

Het kerkgebouw, ja werkelijk een ontmoetingscentrum in tweeërlei opzicht, ontmoeting met God en met elkaar en ook als zodanig een hut om in te schuilen. 

Een koopje

In het begin van de jaren dertig leidde de stadsuitbreiding in Den Haag-West tot grote stijging van de grondprijs. De projectontwikkelaars met bouwplannen voor het braakliggende stuk grond bij het Pomonaplein trokken zich terug.

Het plan van de kerkelijke bouwcommissie ging uit van een budget van 65.000 gulden (huidige waarde 622.430 Euro) te besteden aan de bouw van een kerk die aan 750 aanwezigen plaats moest bieden. De Rotterdamse architect A. van der Kraan (1892-1946) begrootte de bouw op 45.000 gulden. Na onderhandelen met de gemeente kon de grond voor 20.000 gulden worden aangekocht. Het was een koopje waar broeder Hamminga, lid van de bouwcommissie, in 1976 nog trots op was. 

De uitvoering van het ontwerp

In het eerste ontwerp van architect Van der Kraan had de kerk een toren. Het front was gericht naar de Laan van Meerdervoort en de toren fungeerde als trappenhuis. De gemeente maakte hiertegen bezwaar. Het trappenhuis werd geschrapt en het ontwerp werd gebouwd zonder toren. Zo ontstond dus het huidige markante kerkgebouw: op het dak staat wel een torenspits met bladkoper bekleed. De pelikaan in de gevel symboliseert de offerdood van Christus.

Het licht in de kerk

De kansel is van een grote schuine klankluifel voorzien, zodat de stem van de spreker in de hele ruimte goed hoorbaar is. De ramen zijn ontworpen door de architect van de kerk, Abraham van der Kraan (1892-1946), in samenwerking met de firma A.N. de Lint te Delft.

Symbolische voorstelling

Tegenover de kansel zien we een glas in loodraam met een symbolische voorstelling. Er schijnen lichtbundels uit een onzichtbare lichtbron. In de loodlijnen staan twee engelenfiguren in aanbiddende houding. Met deze voorstelling wordt bedoeld dat er zonder licht geen leven mogelijk is. Het licht speelt een bijzondere rol in de kerk, omdat bij de oplevering bleek dat de architect geen elektrische verlichting had aangelegd. Verlichting is altijd het stiefkind van de kerk gebleven, zo schreef "Op weg" in 1976. 

Sluiting 

Al in de jaren zeventig bleek dat de kerk altijd te groot was geweest. Er werden in Scheveningen en Den Haag-Zuid kerken opgericht en honderden leden vertrokken uit de Jeruzalemkerk. De vol optimisme voorziene aanwas van gelovigen bleef uit, integendeel: de naoorlogse ontkerkelijking leidde tot een gestage vermindering van leden. Dat leidde in 2017 tot de definitieve sluiting van de kerk. 

Een nieuwe bestemming

Daarna zocht het kerkbestuur naar een andere bestemming. Projectontwikkelaars vielen af. Het plan om de voormalige kerk geschikt te maken als plaats voor verbinding, meditatie en het nuttigen van gezond voedsel kreeg goedkeuring en het pand werd aan twee jonge ondernemers verkocht. De nieuwe naam is L.O.F.T. Daarvoor moest het gebouw grondig worden aangepast. De kerkbanken zijn verwijderd, maar het Spieringorgel bleef in volle glorie gehandhaafd.

Naar een verbindende toekomst

Het westelijke deel is nu bestemd als woonruimte. Bij de werkzaamheden bleek dat deze kerk voor de eeuwigheid is gebouwd, want de buitenmuren waarin grote ramen voor het woongedeelte moesten worden geplaatst, gaven zich niet makkelijk gewonnen.

Levenskracht

Het nieuwe woongedeelte bestaat uit drie lagen met uitzicht op de vijver. De centrale metalen pilaar van de wenteltrap toont een patroon met voorstellingen van stromend water waarin zeedieren zoals vissen en een zeeschildpad zwemmen. Daarmee symboliseert dit dragende element levenskracht. Het herinnert evenals het doopvont aan het stromende water waarmee Jezus werd gedoopt. Zo vertaalt zich het religieuze verleden in een krachtige toekomst van verbinding en levenslust.

Bronnen:

• Den Haag, Jeruzalemkerk – de Orgelsite | orgelsite.nl 
• ,s-Gravenhage, Pomonaplein 49 - Jeruzalemkerk - Reliwiki 
• Op weg : maandblad samengesteld door en bestemd voor leden van de Christelijke Gereformeerde Kerk van 's-Gravenhage-West
• Met dank aan Herman Wesselink 

Leuk artikel? Ga naar meer informatie over de serie 'Geloven in verandering' of lees het interview met de eigenaren van Café Loft.