In januari 2023 is de eerste Haagse stadstekenaar van start gegaan: Babette Wagenvoort. In deze rol tekent zij de komende twee jaar de stad Den Haag en haar inwoners met als thema 'samenkomsten'. Den Haag is niet de eerste stad met een stadstekenaar. Een aantal steden gingen Den Haag voor: Amsterdam heeft sinds 2014 een stadstekenaar, Nijmegen sinds 2017 en Rotterdam heeft meerdere stadstekenaars per jaar.
Stadstekenaar
Het doel van de Haagse stadstekenaar is het vastleggen van de stad Den Haag en haar inwoners. Het werk van de stadstekenaar kan zo een uniek tijdsdocument opleveren van de stad en de tekenkunst. De stadstekenaar kan op eigenzinnige manier vanuit een hedendaagse perspectief stad en inwoners verbeelden. Met het thema 'samenkomsten’ - in de breedste zin van het woord – staan de mensen in de stad centraal.
Voor het Haags Gemeentearchief is het belangrijk dat niet alleen de mensen uit het verleden, maar ook de mensen van nu, voorkomen in de archieven en collecties. Zo kunnen de burgers van nu en van de toekomst de geschiedenis van de stad – en hun eigen geschiedenis daarin – zo goed mogelijk reconstrueren aan de hand van authentieke bronnen.
Archief
De tekeningen van de stadstekenaar worden opgenomen in de beeldcollectie van het Haags Gemeentearchief. Digitaal zullen de tekeningen onderdeel uitmaken van de collectie prenten en tekeningen. Hoewel de beeldcollectie van het Haags Gemeentearchief in totaal bijna 16.000 prenten en tekeningen bevat, betreft dit voor een zeer groot deel stadsgezichten zonder mensen of juist tekeningen van een selecte groep mensen die vaak tot de elite van de stad behoorden. De stadstekenaar richt zich juist op alle mensen in de stad en dat zal in haar tekeningen worden verbeeld. Daarom zullen de tekeningen een belangrijke aanvulling zijn voor de collectie van het archief.
Babette zal meerdere tekeningen produceren, waarvan er maandelijks één zal worden gepubliceerd in het Algemeen Dagblad (AD). Bovendien zal het werk van de stadstekenaar worden tentoongesteld in de stad én zal er aan het einde van haar termijn een publicatie verschijnen met het werk van de stadstekenaar.
Werken
Grote Marktstraat
Grote Marktstraat, Babette Wagenvoort, 2023
Babette Wagenvoort over het werk Grote Marktstraat
Ik wilde beginnen met een plek waarvan ik verwacht dat alle Hagenaars hem kennen, die ‘van alle Hagenaars is’ - de Grote Marktstraat is zo’n plek - bijna iedereen is er weleens geweest en weet dus hoe het is om hier te zijn wanneer je hier bent om (samen) te winkelen of als je op weg bent van of naar huis/het station/het gemeentehuis/café. Bovendien is de Grote Marktstraat van oudsher iconisch èn ‘heel gewoon’, door de combinatie van bijzondere gebouwen zoals De Bijenkorf, meer generieke winkelpanden die wellicht in iedere stad te vinden zijn en de mensen met vele verschillende achtergronden die hier komen.
Daarnaast vind ik het leuk om te beginnen met ‘een samenkomst op een Haagse plek’, waarvan je als deelnemer je niet direct bewust ben dat het überhaupt een samenkomst is, maar als je merkt hoeveel mensen/fietsen je moet ontwijken om van de ene kant naar de andere kant van de straat te komen dan is het duidelijk dat er wel degelijk sprake is van ‘een samenkomen van mensen’. Hoe je dat beleeft - dat samenkomen op deze specifieke plek - probeer ik te tekenen.
Utrechtse baan/A12
Utrechtse baan / A12, Babette Wagenvoort, 2023
Over het werk Utrechtse baan/A12
Begin van dit jaar blokkeerden demonstranten van Extinction Rebellion tweemaal de A12. Met de blokkades eist Extinction Rebellion dat er per direct wordt gestopt met de overheidssubsidies aan de fossiele industrie. Stadstekenaar Babette Wagenvoort brengt de verschillende stadia van de protesten samen in een nieuw beeld. Deze tekening is een collage van beide acties. Zowel de demonstranten die ter hoogte van het Ministerie van Economische Zaken en het tijdelijke gebouw van de Tweede Kamer op de grond liggen in januari 2023, als ook het moment twee maanden later als de demonstranten door waterkanonnen bespoten worden, zittend op het wegdek van de Utrechtse baan bij het Malieveld.
Babette Wagenvoort ziet het als haar taak als stadstekenaar om Den Haag vanuit verschillende en het liefst onverwachte perspectieven te laten zien. Want hoe vaak zie je de stad door de ogen van iemand zittend op de A12? Om ook dat perspectief te kunnen laten zien maakt ze gebruik van beeldmateriaal van verschillende mensen die bij de protesten aanwezig waren.
De graffiti-tekst “Ga toch fietsen” stond rond 2009 op de A12-muur.
Leden van Extinction Rebellion komen samen in het Haagse Bos voorafgaand aan een demonstratie op de A12 op 12 maart 2023, Babette Wagenvoort, 2023
Vrijheidsmaaltijd
Vrijheidsmaaltijd, Babette Wagenvoort, 2023
Over het werk Vrijheidsmaaltijd
Op 5 mei bezocht stadstekenaar Babette Wagenvoort de Grote Kerk, waar meer dan 500 mensen bijeenkwamen om Bevrijdingsdag te vieren met een Vrijheidsmaaltijd. Er werd een lunch geserveerd, er was poëzie en een toespraak van de burgermeester. Maar op (ja, op!) de lange, vrolijke tafels was vooral ook veel ruimte voor theater, muziek en dans. Babette Wagenvoort: ‘De saamhorigheid ontstond echt - daar was ik wel van onder de indruk. Van tevoren had ik me afgevraagd of dit soort georganiseerde samenkomsten wel spontaan genoeg zijn voor oprechte gevoelens. Het was ontroerend om te zien hoe vrijwel iedereen meedeed met verschillende optredens, van trommelen met bestek op tafel tot grote groepen mensen die zelf ook op tafel klommen om te dansen.’ In deze tekening heeft Wagenvoort de in roodgeel geklede performers van het theatercollectief Klapstuk vastgelegd, die hun naam eer aandeden met een spectaculair eindlied over maissoep dat door acteurs, muzikanten én bezoekers werd uitgevoerd.
Strandexpress
Strandexpress, Babette Wagenvoort, 2023
Babette Wagenvoort over het werk Strandexpress
Op een hete dag is het fijn ‘strandgangers kijken’ op de halte van Tram 9 op het Centraal Station. Tijdens de zomermaanden rijdt ook een sneltram van de HTM tussen halten Station Hollands Spoor via het Centraal Station direct naar Scheveningen. Wanneer er een tram voorrijdt klinkt er op het perron “Dames en heren dit is de Strandexpress. De volgende halte is Kurhaus. Daartussen wordt niet meer gestopt”.
Voor een tekenaar is er een hoop te zien. Vrij veel bloot natuurlijk, al dan niet in strakke kleding gepropt, maar ook de anticipatie die uit de houdingen en gezichten van de wachtenden spreekt, is leuk om te proberen te vangen in een tekening.
Achter hen is het plafond van het Centraal Station zichtbaar door de donkere ruiten, die blauw getint zijn door de reflectie van de wolkenvrije lucht. Dit blauwe buizen-patroon doet alvast denken aan de golven waar de reizigers korte tijd later in kunnen duiken.
“Beste reizigers, deze tram is vol over twee minuutjes komt de volgende”.
Wijktuin Rivierenbuurt
Wijktuin Rivierenbuurt, Babette Wagenvoort, 2023
Over het werk Wijktuin Rivierenbuurt
Op zaterdag 22 juli vond in een wijktuin langs het spoor tussen Den Haag HS en CS, bij de Eemstraat een vrolijke bijeenkomst plaats: de ‘Beat the Beet Challenge’.
Bewoners van de Rivierenbuurt ontvingen eerder in het jaar een zakje met snijbiet-zaadjes en werden uitgedaagd de grootste en mooiste snijbiet te kweken op eigen vensterbank of balkon.
Het werd een vrolijke dag waar niet alleen de winnaar van de mooiste snijbiet werd gekozen, ook werd er een appelboom vernoemd naar de twee kinderen die de leukste tekeningen van de wijktuin maakten, er was vioolmuziek en een schminkatelier. De dag eindigde met een Afrikaanse dansles, waar jong en oud aan meededen.
Wijktuin Rivierenbuurt bestaat pas sinds mei 2023 en is een initiatief van buurtbewoners. Zij willen hiermee de wijk groener en gezonder maken. In de tuin vindt u bloemen, fruitbomen en bessenstruiken en een vijver met een zitje erbij. De tuin is op woensdag en zaterdag geopend van 9 tot 19 uur. Wijkbewoners kunnen voor een klein bedrag in de tuin een moestuinbak gebruiken om zelf groenten en kruiden te kweken.
Tong Tong Fair
Tong Tong Fair, Babette Wagenvoort, 2023
Over het werk Tong Tong Fair
Tijdens één van de warmste weken van het jaar vond op het Malieveld de 63e Tong Tong Fair (voorheen Pasar Malam Tong-Tong/Besar) plaats. Het festival beschrijft zichzelf als ‘de grootste Indische happening van de wereld, waar Oost en West elkaar ontmoeten in een sfeer van vriendschap, gastvrijheid en inspiratie’. De stadstekenaar werd niet alleen overweldigd door de hitte in de grote witte tenten, maar ook door mix van mensen, geuren, koopwaren en optredens. Soms in onverwachte combinaties, zoals in de tekening: bij de stand links worden gedroogde vruchten uit Frankrijk geproefd terwijl bij de stand aan de overkant een banier van het ‘Indisch Moluks Netwerk Politie’ hangt en Politie Nederland informatie geeft aan aspirant agenten - dit alles werd begeleid door Indonesische rap-klanken vanaf het nabije Tong-Tong podium.
Babette Wagenvoort
Babette Wagenvoort (1970, Voorburg) is de eerste stadstekenaar van Den Haag. Wagenvoort voltooide haar Bachelor of Art aan de AKI (ArtEZ) in Enschede in 1997, waarna ze in 2000 haar Master of Art behaalde aan het Royal College of Art in Londen. Na haar masteropleiding doceerde ze aan verschillende kunstopleidingen in Londen.
Stadstekenaar Babette Wagenvoort
Terug in Den Haag gaf Wagenvoort les in hedendaags tekenen en beeldconcept bij Beeldende Kunst en Grafisch Ontwerpen op de KABK, sleepte illustratieopdrachten binnen en serveerde ze in de kantine van de HTM broodjes bal als bijbaan. Het maken van publicaties, tentoonstellingen en zines, het samenwerken met makers uit andere disciplines en het belang van beeld(-vorming) houden Wagenvoort scherp. Daarnaast initieerde ze samen met Pawel Pokutycki Illustration Daily, een visueel dagblad online platform waar professionele illustratoren persoonlijk en redactioneel werk delen dat commentaar geeft op de wereld van vandaag.
Tijdens haar studie op de kunstacademie in Enschede tekende ze veel, heel veel. Ze daagt zichzelf graag uit door met behulp van een aantal zelf opgestelde regels een rode draad te creëren in haar werk. Zo maakte ze jarenlang dagelijks een licht surrealistische tekening met rood potlood op vrij klein formaat, waarbij ze een gevoel of een specifieke ervaring vastlegde. Een jaar of tien geleden ontdekte ze een vergelijkbare productieve restrictie als het rode potlood in het maken van digitale tekeningen op haar iPhone. In Nature Caught Moving (2013) animeerde Wagenvoort een landschap bestaande uit honderden iPhone vingertekeningen van natuur 'gevangen' in de stad.
In 2017 begon Wagenvoort aan de serie tekeningen Exercises in Drawn Protest, waarbij ze middels een zoekopdracht in Google foto’s van protesterende vrouwen verzamelt en natekent, allemaal in monotoon zwart-wit. Wagenvoort is gefascineerd door wat mensen gezamenlijk in beweging zet, soms bewust en soms per ongeluk. Waarom komen mensen überhaupt samen ? Wat is de gemene deler of het gemeenschappelijk doel?
Voor de theatervoorstelling De haas, de roggelelie en de worm (2022 ) werkte Wagenvoort samen met De Klimaatdichters. Wagenvoort illustreerde en animeerde het decor, bestaande uit meer dan zestig lagen aan losse tekeningen, welke ze digitaal assembleerde tot een collage van een fictieve wereld. Tijdens de voorstelling wordt er over de enorme tekening genavigeerd, waardoor de kijker uitgenodigd wordt geen detail te missen.
Wagenvoort ziet vertragen als de ultieme manier om goed om je heen te kunnen kijken. Wat zijn de kenmerken van een plek waardoor je deze op een bepaalde manier ervaart? Hoe vang je een ervaring in een tekening? Ze registreert geen fotografische werkelijkheid, maar tekent belevingen. Het resultaat zou je belevingswerelden kunnen noemen.
Welke samenkomsten zijn kenmerkend voor Den Haag? Wanneer wordt een aantal individuen een groep mensen? Op de ene locatie zoeken mensen elkaar bewust op om te verbinden, op de andere plek blijkt er een gezamenlijke belangstelling te zijn om te bewegen. Wagenvoort ervaart mensenmassa’s als bedreigend, maar ze vormen tegelijkertijd ook een inspiratiebron. De gedachte dat ieder individu een unieke mix van geschiedenissen, beweegredenen en ervaringen bezit, maakt het voor Wagenvoort interessant om middels het tekenen van deze mensen te ontdekken wat er achter ze schuil gaat. Ook kunnen de meeuwen rondom een stapel vuilniszakken op straat vanwege een staking van de vuilnisophaaldienst een onbedoelde ‘typisch Haagse’ samenkomst betekenen.
Wagenvoort is een bevlogen tekenaar en zal de komende twee jaar iedere maand Den Haag in minimaal twee tekeningen vastleggen, waarvan er steeds een tekening wordt geplaatst in het Algemeen Dagblad. Al tekenend zal ze de veelzijdigheid van Den Haag onderzoeken en samenvatten, waarbij ze zich richt op de actualiteit, het klimaat en allerhande samenkomsten.
Momenteel is ze werkzaam als illustrator, kunstenaar, organisator en tutor in verschillende samenwerkingsverbanden en op uiteenlopende locaties en kunstacademies. Wagenvoort woont en werkt in Den Haag.
Projectgroep Stadstekenaar
De projectgroep Stadstekenaar bestaat uit een archivaris van het Haags Gemeentearchief, een beleidsmedewerker Cultuur van de gemeente Den Haag en de artistiek directeur van Nest, een kunstinstelling in Den Haag. Samen hebben zij het project opgezet en een keuze gemaakt voor een stadstekenaar.
