Ongekende bloei (1880-1940)
Het is eind 19de eeuw en de industrie en handel nemen een vlucht. Den Haag telt mee op het gebied van kunst en letterkunde. Vrede en Recht doen hun intrede, maar er is ook oorlog en de crisis. We nemen u mee in de kortste geschiedenis van Den Haag, deel 5.
Industrie en handel namen in de negentiende eeuw een vlucht. De groeiende welvaart leidde ook tot een groter winkelaanbod. Vanaf 1885 konden de Haagse dames winkelen in de prachtige Passage. En Den Haag kreeg nog meer grandeur door de bouw van het Kurhaus en diverse andere grote hotels in Scheveningen.
Haagse School
Schilders als Hendrik Willem Mesdag, vader Jozef en zoon Isaac Israëls, Jan Hendrik Weissenbruch en Anton Mauve vestigden zich in Den Haag en maakten indruk met hun vernieuwende impressionistische stijl. Het Gemeentemuseum heeft veel werken van deze ‘Haagse School’ schilders in de collectie, die ook regelmatig worden tentoongesteld. Eén van de meest indrukwekkende schilderstukken is het Panorama Mesdag, dat nog steeds bewonderd kan worden in de Rotonde die er speciaal voor is gebouwd.
Letterkunde
Ook op letterkundig gebied telde Den Haag mee, met schrijvers als Marcellus Emants, Willem Kloos en Louis Couperus. Van de laatste zijn de beroemde woorden ‘zo ik iets ben, ben ik een Hagenaar’.
Betere woningen voor arbeiders
Vanaf 1900 kwam de gemeente in actie om de krotten en sloppen in de binnenstad te saneren en nieuwe, betere woningen voor de arbeiders te bouwen. Het ambtelijke apparaat groeide in deze periode zeer snel, vooral door de groei van het aantal gemeentelijke taken en door de aanhoudende bevolkingsgroei. In 1899 telde Den Haag 200.000 inwoners.
Scheveningse ramp
Scheveningen kreeg in 1894 een ramp te verwerken: een hevige storm vernietigde het grootste deel van de vissersvloot. Toch duurde het nog tot 1904 voordat de Scheveningse vissers over een echte haven konden beschikken.
Stad van Vrede en Recht
Den Haag kennen we nu als stad van Vrede en Recht. Dat begon al in 1893 met de eerste internationale conferentie over privaatrecht en daarna in 1899 met de eerste internationale vredesconferentie in Huis ten Bosch, gevolgd door een tweede in 1907.
Vredespaleis
Die laatste twee conferenties staan bekend als de ‘Haagse Vredesconferenties’ en leidden tot de bouw van het Vredespaleis. Dat moest de plek worden waar staten hun internationale conflicten moesten beslechten, maar dan met ‘arbitrage’ en dus zonder geweld. Het Vredespaleis werd in 1913 in gebruik genomen, maar tot vreedzame arbitrage kwam het nog niet. Er volgden eerst twee wereldoorlogen.
Eerste Wereldoorlog
De Eerste Wereldoorlog leidde, ook in Nederland, tot grote voedseltekorten. Er was voedseldistributie en rantsoenering, maar toch waren er hongerrellen, waarbij ook doden vielen.
Socialistische revolutie
Geïnspireerd door de ontwikkelingen in Duitsland vond Pieter Jelles Troelstra het eind 1918 het tijd voor een socialistische revolutie in Nederland. Maar zijn oproep vond nauwelijks gehoor en werd in de kiem gesmoord, mede dankzij een massale Oranje-demonstratie op het Malieveld.
Indische gemeenschap
Den Haag heeft een bijzondere verbondenheid met de Indische gemeenschap. Niet voor niets heeft een van de Haagse buurten de naam ‘Archipel’ gekregen. Den Haag was dan ook dé plek waar bestuurders en militairen die in Nederlands-Indië werkten tijdens hun verlof in Nederland verbleven.
De eerste Indische restaurants openden hun deuren. En na de Tweede Wereldoorlog, toen Indonesië de onafhankelijkheid uitriep, werd Den Haag het ‘thuis’ voor veel Indische Nederlanders die gedwongen waren dat land te verlaten.
Groei
In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw groeide de stad verder. Veel organisaties, bedrijven en instellingen vestigden er hun kantoren, waaronder ook grote oliemaatschappijen als Shell en Esso. Ook daarvan zijn de sporen zichtbaar, getuige het Shell-gebouw aan de Oostduinlaan in het Benoordenhout en het markante Esso-gebouw, ‘de Rode Olifant’, aan het eind van de Utrechtsebaan middenin het centrum van de stad.
In 1923 kreeg de stad meer ruimte door de annexatie van Loosduinen.
Crisis naast sport, kunst en cultuur
Den Haag begroette in 1935 opnieuw een bijzonder gebouw: het door de befaamde architect H.P. Berlage ontworpen Gemeentemuseum. Tegelijkertijd werd ook de crisis van de jaren dertig voelbaar. Veel Hagenaars raakten hun baan kwijt.
Den Haag telde steeds meer voetbal- en andere sportverenigingen. Voetbalclub ADO streefde wat betreft sportieve prestaties chique clubs als HVV en HBS voorbij en werd daarna, tijdens de Tweede Wereldoorlog, zelfs twee keer landskampioen.
Ook kunst en cultuur lijken zich wat minder van de crisis aan te trekken, zoals het Kurhaus-cabaret onder leiding van Louis Davids, waar menig Hagenaar van genoot.
Meer weten? Lees dan onze Verhalen van de Stad.