Een unieke echt Haagse liefhebberij is de Tilduivensport, die inmiddels al meer dan 100 jaar bestaat. Omdat mijn vader mij en mijn broertje al heel jong meenam naar de duiventil, zijn wij als kind als snel “verslaafd” geraakt aan de duivenliefhebberij. De bedoeling is dat je duivinnen (vrouwtjes) en doffers (mannetjes) van je concurrenten probeert te vangen. Andersom gebeurt dat natuurlijk ook!

Een gastblog door Herman van den Bos.

Mijn duiventil aan de Egelantierstraat met ren en donkerhokken en kiosk met lichthokken, 1985.

De duiventil, de hokken, de sport

De mooiste plek voor een duiventil is op het dak of uit de nok van een woning. Daar kan je namelijk een groot gebied overzien. Maar het kan ook op het balkon of in de tuin.

Mijn duiventil in onze tuin in benthuizen, 2017

De doffers zitten vaak in zogenaamde donkerhokken en gereed voor het vangspel. Zodra er een duivin vliegt doe je het schuifje van een donkerhok open, de doffer zal dan gaan vliegen en proberen de duivin naar zijn hok te lokken. Voor het vangen van elkaars duiven wordt gebruikgemaakt van het liefdesspelletje tussen duivin en doffer.
De donkerhokken staan over het algemeen in de ren waar grote schuiven inzitten, deze zijn meestal gemaakt van hout en net als de ren bespannen met gaas.
Als de doffer de duivin naar binnen heeft gelokt, doet de duivenmelker de schuiven – meestal d.m.v. een touw – dicht en is hij de nieuwe eigenaar!
Aan de ren zit vaak een zogenaamde kiosk waar de lichthokken in staan. Dit zijn hokken met deurtjes die voorzien zijn van spijltjes. Daar zitten de duivinnen in en is er ruimte voor de liefhebber. Als een doffer van de concurrent in de buurt vliegt, wordt er een duivin – meestal met de hand losgelaten (uitgegooid).

Mijn vader Jan in zijn duiventil, rond 1975

De duivinnen zijn vaak afgericht op een zogenaamd schiethok, dat is een leeg donkerhok of op de man. Dat laatste wil zeggen dat de duivin alleen maar oog voor de duivenmelker heeft. Bij beide manieren is het de bedoeling, dat als de duivin de doffer heeft meegenomen, zij zo snel mogelijk de ren invliegt en als de doffer haar achterna vliegt gaan de schuiven weer dicht en is de duivenmelker weer een doffer rijker. De gevangen duiven geef je meestal weg aan de bevriende duivenmelkers of je went ze zelf uit. Na het vangen, gebeurt het ook wel dat de vorige eigenaar de duif graag terug wilt hebben, over het algemeen wordt daar niet moeilijk over gedaan.

Valsspelen en opdoffers

Het vangen van elkaars duiven ging niet altijd zonder slag of stoot. Dat kwam vaak doordat de duiven niet op een nette manier gevangen werden, maar bijvoorbeeld in een drijfren of van de duiventil werden afgepakt. Een drijfren is een ren op het dakniveau, waar de doffer of duivin naar binnen kan lopen. Dan werd er hier en daar nog weleens een “opdoffer” uitgedeeld. Gelukkig is dat tegenwoordig over het algemeen wel anders.

Mijn vorige duiventil met inkijkje in de ren naar de kiosk, "het Atrium" in Benthuizen, rond 1995

Verhuizen met duiven

Een leuk verhaal en zeker de moeite waard om te vertellen, is dat wij gingen verhuizen van de Thomsonlaan naar het Goudenregenplein. Natuurlijk nam ik mijn duiven mee. Ik had een prachtige nieuwe duiventil op het dak gemaakt en mijn vader had twintig mooie lichthokken gemaakt. Dus ik was helemaal happy. Toen ging ik mijn duiven overwennen, dat best wel moeilijk is. Uiteindelijk ging ik mijn lievelingsduivin overwennen, een prachtige gele duivin. Maar ik kreeg haar niet binnen, tot twee dagen later een duivenvriend uit de Abeelstraat mij belde met het bericht: “Herman, je gele duivin is terug, ik heb haar “zitten” maar ik kan haar niet vangen. Waarop ik meteen naar hem toe ben gegaan en op zijn duiventil gekomen op het dak riep ik mijn duifje aan. Ze herkende mij meteen en binnen vijf minuten kon ik de schuif van de til van mijn vriend dichtdoen. Uiteindelijk heb ik haar nog jaren op het Goudenregenplein 'vliegen' gehad.

Mijn duiventil aan de Thomsonlaan, 1976

Huisvesting, verzorging en het laten vliegen van de duiven

Een goede duiventil met droge hokken is comfortabel voor zowel de duiven als de liefhebber en het is belangrijk om de hokken regelmatig schoon te maken. Duiven moeten de hele dag voer en water tot hun beschikking hebben.
De tilduivensport is sowieso een enorme fijne liefhebberij. Duiven kun je heel tam maken en zij herkennen je aan je stem en je gewoontes. Alleen al het laten vliegen van je duiven met die mooie kroppen en de mooie kleuren is een genot waar je uren van kan genieten. Ook het verzorgen, voeren en schoonmaken geeft veel voldoening. Het is ook leuk om je eigen duiven te kweken.

Afname van het aantal liefhebbers

Rond 1960 waren er heel veel tilduivenliefhebbers in Den Haag, maar door allerlei oorzaken is het aantal behoorlijk afgenomen. Denk aan nieuwbouw, woningbouwverenigingen die het niet meer toestaan, minder tolerante buren en de vergrijzing. Inmiddels zijn er wel door het hele land liefhebbers van deze prachtige liefhebberij te vinden, mede dankzij Facebook. De grootste concurrent de laatste jaren is de roofvogel, helaas.

Een doffer maakt een duivin het hof, rond 1975

De duivenwinkel

De benodigdheden voor de verzorging van je duiven kun je kopen in zogenaamde duivenwinkels. Een hele bekende en oude zaak is De Zwarte Vogel uit de Schalkburgerstraat en is nog steeds actief. Wel is de winkel verhuisd naar de Mangaanstraat in de Kerketuinen in Den Haag.

Als jongeling haalde ik voer en andere benodigdheden in de Fahrenheitstraat bij De Spanjaard, de eigenaar was de heer Van Eck. Bij hem heb ik de duivenhokken in de winkel nog weleens schoongemaakt, ik kreeg dan een kleine vergoeding. In de duivenwinkels kun je ook duiven kopen en gevangen duiven verkopen.

Ook bestaat al meer dan honderd jaar de ’s Gravenhaagse Tilduivenhoudersvereniging, 'ONS BELANG'. Ze geven een aantal keren per jaar een leuk krantje uit, organiseren verenigingsbijeenkomsten en bemiddelen bij het verkrijgen van toestemming voor het maken van een duiventil tussen woningbouwverenigingen, particuliere verhuurders, buren enzovoort.

Zo begon ik met een kleine duiventil op het balkon van onze eerste woning in Voorburg, 1973

Bij deze mijn beleving en uitleg in "vogelvlucht" van deze hele fijne liefhebberij.
Groet, Herman van den Bos
Tilduiven Benthuizen.

*Voor het opschalen en corrigeren van een aantal foto's is gebruikgemaakt van een AI tool.
* Alle foto's komen uit eigen bezit.