Een merkwaardig figuur
Op de Vijverberg, uitkijkend op de Hofvijver, is een monument aan Johan van Oldenbarnevelt gewijd. Het is in 1954 onthuld door niemand minder dan de toenmalige koningin Juliana. Dit monument heeft echter lang op zich laten wachten.
Al in 1919 – bij de driehonderdjarige herdenking van de executie – werd een comité opgericht met als doel een monument voor Johan van Oldenbarnevelt te realiseren. De tussenkomst van de economische crisis eind jaren ’20 en de Tweede Wereldoorlog leiden tot vertraging van het project. Bovendien bleek het niet eenvoudig om een geschikte locatie te vinden.
Verhitte discussie
Binnen de Haagse gemeentepolitiek leidde dit tot een verhitte discussie. Tegenstanders stelden: ‘..het monument zou niet te dicht bij het monument van Johan de Witt en het ruiterstandbeeld [van Willem II] mogen komen staan’. Ook ‘zou het überhaupt niet in het centrum mogen worden geplaatst; het herinnerde immers aan een zwarte bladzijde in de vaderlandse geschiedenis’. Anderen vonden dat het monument juist wél een centrale plaats in het historische stadscentrum verdiende.
Opties
Diverse opties werden besproken:
- Aan - de naam zegt het al - de Johan van Oldenbarneveltlaan;
- Aan de Kneuterdijk (hier bracht Oldenbarnevelt een groot deel van zijn carrière door);
- Nabij het Binnenhof, op de plaats waar het ruiterstandbeeld van Willem II staat;
- Op het Binnenhof;
- Aan de Hofvijver, op de plek van het gedenkzuil ter ere van het vijfentwintigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina (deze zou in dit geval moeten worden verplaatst naar een nieuwe locatie);
- Aan de Vijverberg – uitkijkend op het Binnenhof waar hij op 13 mei 1619 ter dood gebracht werd.
De eerste vier opties vielen af wegens praktische bezwaren. Uiteindelijk moest dus een keuze worden gemaakt tussen (1) langs de Hofvijver i.p.v. gedenkzuil Wilhelmina óf (2) aan de Vijverberg.
Trucfoto's
Om de knoop door te hakken werden destijds de modernste photoshoptechnieken ingezet; zogeheten trucfoto’s. Bij deze trucfoto’s werd het monument ingetekend op een bestaande foto om een goed beeld te krijgen van het uiteindelijke resultaat (zie de afbeelding hierboven). De Vijverberg kwam als winnaar uit de strijd, mede op aandringen van de architect van het monument, prof. L.O. Wenkebach, die het beeld met de Vijverberg als plaatsingslocatie in het hoofd had ontworpen.
Nu, vierhonderd jaar na zijn terechtstelling, kijkt Johan van Oldenbarnevelt uit op het Binnenhof als ‘een bejaard man gedrukt door zorgen’. Een plek die juist hém aan gemengde gevoelens zal doen herinneren.