Cees van Gils, bestuurder parochie Het Allerheiligst Sacrament

Voor de serie 'Geloven in verandering' gingen we in gesprek met Cees van Gils, manager, afgestudeerd econometrist en bestuurder van de Kerk van het Allerheiligst Sacrament van 1998 tot 2006. 

Cees van Gils, bestuurder parochie Het Allerheiligst Sacrament (foto Robin Butter)

Hij is een ervaren manager, afgestudeerd in de econometrie, met keuzevak filosofie van ‘Staat en Gemeenschap’ aan de (toenmalig katholieke) Universiteit Tilburg. Tot zijn vijftigste werkte Cees van Gils bij grote bedrijven als Shell en Billiton, in binnen- en buitenland, en daarna als interimmanager bij bedrijven en instellingen in de gevarenzone. “Ik werd meestal ingehuurd als een club de koers kwijt was, wat veelal het gevolg was van conflicten in de cockpit.” Het was dan ook vast geen toeval dat zijn parochie, de - in 2018 gesloopte - Sacramentskerk aan de Sportlaan, hem in 1998 vroeg om vicevoorzitter te worden.

Kritisch op 'starre kerktop'

Van Gils, geboren in 1940 in Elst en met zijn ouders in de oorlog gevlucht naar Oss, was eigenlijk meer een slapend lid van de parochie aan de Sportlaan. Het gezin Van Gils was in 1981 na diverse omzwervingen waaronder Middelburg en Suriname in de Vogelwijk komen wonen, en ‘toen heb ik mij bij de parochie meteen maar ingeschreven’. Opgegroeid in een gemengd protestants-katholiek nest, had hij meer met de katholieke traditie dan met de katholieke kerk zelf. Zijn overleden vrouw was een kritisch- katholieke onderwijzeres, die net als Van Gils zelf niets moest hebben van diensten, waar ‘de preken geen hout sneden’. Zeker niet na de tijd doorgebracht in Suriname, waar zij bevriend waren geweest met een sociaal bewogen missionaris, die de kant van de armen had gekozen.

Van Gils stond niet alleen in zijn kritiek op de starre houding van de kerktop. De katholieke kerk in Den Haag liep leeg in de roerige jaren ‘80 en ‘90, en de kosten van kerkgebouwen rezen de pan uit. Het bisdom Rotterdam stuurde aan op fusies in de stad, een nogal gevoelig thema voor de parochianen. Van Gils, de ervaren bemiddelaar, accepteerde het kerkelijke vrijwilligerswerk, ‘want ik dacht natuurlijk: dat is zo klaar. Een paar keer met iedereen de kroeg induiken, na paar maanden zijn we eruit.’

De voormalige R.K. kerk van het Allerheiligst Sacrament in 2018, foto Piet Gispen

Iedereen eruit: de dirigenten en de pastoor!

Zo ging het dus niet. Van Gils trof ‘enorme heibel’ aan in de kerk. “ Iedereen had met iedereen ruzie. En de pastoor lag overhoop met de drie koren. Er is niets voor niets het gezegde: ‘de duivel komt over het koor de kerk binnen’. Ik dacht ‘iedereen eruit, de dirigenten, de pastoor.’ En ja, dat gebeurde, maar niet zonder weerstand. “Menigeen hoopte dat ik snel zou omvallen.” Maar ook dat gebeurde niet. Sterker nog, de kerkgemeenschap leefde zelfs op nadat ‘de angels uit de cockpit’ waren geruimd. Er kwam meer ruimte en vrijheid, en die werd gretig gepakt door de parochianen. “In vier maanden tijd zaten we op 200 vrijwilligers. “

Inmiddels ontstond er een toenemend tekort aan pastores. “We hebben vaak teruggekeerde missionarissen gevraagd om te komen preken. Dan hoor je toch heel andere verhalen, je wereld wordt een stuk groter. Soms was het zelfs hilarisch: dan was die missionaris zo’n rode rakker, die bij ons in de Vogelwijk de revolutie preekte.”

De voormalige R.K. kerk van het Allerheiligst Sacrament, gezien vanaf de Sportlaan in 2018, foto Piet Gispen

De kerk als 'Tent van God'

Maar van uitstel kwam geen afstel. Vijf jaar later was heel duidelijk dat alle traditionele kerken in Nederland leegliepen. “Er kwam een nieuw bewustzijn. Het werd definitief duidelijk dat het oude beeld van een kerkgemeenschap met een eigen pastoor in een mooi gebouw niet meer klopte. Toen heeft het bisdom een nieuw beeld bedacht: ‘De kerk als ‘Tent van God’. Van Gils: “Een mooie verwijzing naar het boek Exodus waarin staat hoe Mozes de door God bevrijde Joden veertig jaar lang door de woestijn leidde naar het beloofde land. Al die tijd sleepten zij het tabernakel met zich mee, het tentachtige heiligdom dat als woonplaats voor God diende.”

Het bisdom wilde dus met het gebruik van dit beeld ervoor zorgen dat het kerkvolk hoe dan ook in beweging kwam. “Kijk, ‘de Tent van God’ klinkt natuurlijk anders dan zakelijk zeggen dat je moet saneren. Misschien is het wat eufemistisch, maar ik denk dat het echt bedoeld was om in de tijd van de leegloop van kerken terug naar de kern van de christelijke boodschap te gaan.”

De oproep van het bisdom hielp echter niet om de pijn te verzachten die het loslaten van het eigen gebouw aan de Sportlaan veroorzaakte. ‘Je ziel zit in het gebouw. Dan wordt de eigen kerk al snel heel geweldig, het wordt meteen de mooiste kerk op de Sint Pieter in Rome na’. Fuseren met andere kerken, ook al liggen ze dichtbij, is moeizaam. “Iedere gemeenschap heeft haar eigen cultuur, en dat mengt maar moeizaam”, aldus Van Gils. Ook al liggen de kerken nauwelijks meer dan een kilometer uit elkaar.

Fusie duurde 3 jaar

Het fusieproces van de Allerheiligst Sacrament met twee andere kerken, de Heilige Familiekerk aan de Goudsbloemlaan en de Onze Lieve Vrouw van Fatima aan de Escamplaan, duurde vervolgens drie jaar, van 2003 tot 2006. Onder leiding van Van Gils deed het parochiebestuur alles, om het afscheid van ‘hun’ Sacramentskerk gemakkelijker te maken. Zo kwam er een dikke fusiekrant, waarin iedere parochiaan de kans kreeg om emoties te delen. Ook heeft het bestuur in eigen beheer een herinneringsboek vol met verhalen en foto’s laten maken. De oplage was meteen uitverkocht. Nog maar enkele jaren geleden heeft het Vogelwijkblad een serie persoonlijke herinneringen van parochianen aan de Sacramentskerk gepubliceerd.

Met tranen in de ogen toekijken

Ondanks de samenvoeging in een nieuwe parochiegemeenschap ‘Titus Brandsma’, zijn er uiteindelijk maar weinig parochianen meeverhuisd naar de H. Familiekerk aan de Kamperfoeliestraat. “Het is heel moeilijk om in een nieuwe gemeenschap je plek te vinden. Je bent gewoon niemand als je binnenkomt.” Van Gils was inmiddels al bezig om te zoeken naar een projectontwikkelaar die iets met de leegstaande Sacramentskerk wilde doen, door woningen erin te zetten of een boekhandel te openen. Zo zou het gebouw van de in 1925 gebouwde kerk behouden kunnen blijven. Maar dat is uiteindelijk niet gelukt. Het gebouw diende nog even als (parochie-) steunpunt in de wijk, en in 2014 werden er nog een tijdlang vluchtelingen in gehuisvest. In 2018 is de Sacramentskerk in enkele weken gesloopt, waarbij veel buurtbewoners met tranen in hun ogen stonden toe te kijken. Van Gils zelf ook.

 Leuk artikel? Lees dan het verhaal achter de Kerk van het Allerheiligst Sacrament, een van onze andere Verhalen van de stad en blogs, of ga naar onze achtergrondinformatie over de serie 'Geloven in verandering.'