De Haagse Vrijheidsweken

Het Haags Gemeentearchief heeft in haar archieven en collecties een grote hoeveelheid materiaal uit de Tweede Wereldoorlog. We hebben heel veel films, foto's, brieven, dagboeken, bonnenboekjes en affiches. Nog steeds komt er materiaal uit de periode 1940 – 1945 bij ons binnen en daar zijn we blij mee. Want al dit materiaal, van officiële instanties en van particulieren, geeft bij elkaar een indringend beeld van die vijf lange bezettingsjaren en de grote vreugde na de bevrijding. De viering van 80 jaar Vrijheid is een mooie gelegenheid om een klein deel van de ruim 16.000 in de oorlog gemaakte foto's tentoon te stellen die in het Haags Gemeentearchief bewaard worden. 

Een enthousiaste menigte neemt Amerikaanse soldaten op de schouders bij het ruiterstandbeeld van Willem I op het Noordeinde, mei 1945. Fotograaf J.C. Tussenbroek

Nuttige informatie:

De grootscheepse Duitse luchtlandingsoperatie rond de Hofstad begint, in de vroege morgen van 10 mei, met inleidende bombardementen. De Nederlandse militairen in en rond de Hofstad verkeren die ochtend in de hoogste staat paraatheid. De meeste op Ypenburg gestationeerde vliegtuigen kunnen tijdig opstijgen wanneer de Duitsers ten tonele verschijnen. Toch ontstaat er op de grond grote verwarring en chaos wanneer de eerste vijfhonderd parachutisten landen. Omstreeks 7 uur hebben de Duitse militairen het grootste deel van Ypenburg in handen. Aan de rand van het landingsterrein blijven Nederlandse militairen weerstand bieden. Vanwege brandende vliegtuigen en Nederlandse beschietingen is het onmogelijk om nog op het vliegveld te landen. 

Het Nederlands Instituut voor Militaire Historie vertelt in de tentoonstellingsruimte van het Haags Gemeentearchief in het Atrium van het stadhuis dit bijzondere verhaal.

Nuttige informatie:

 In de depots van het Haags Gemeentearchief is een tiental oude, versleten Russische archiefdozen te vinden. Ze zijn nu leeg, maar jarenlang zat er administratie in van verschillende Haagse Joodse organisaties. Deze administraties zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitsers in beslag genomen. Hoe kwam die Joodse administratie in die dozen terecht en hoe is bijna alles uiteindelijk weer in Den Haag teruggekomen? In een kleine expositie aan de Kalvermarktzijde van het Atrium brengt het gemeentearchief dit verhaal tot leven.

Archiefdozen met Cyrillisch schrift

Nuttige informatie:

De Haagse gemeentepolitie bestond al bijna twee eeuwen, voordat het Haagse korps in 1994 opging in het korps regionale politie. Het archief van de gemeentepolitie van Den Haag wordt bewaard bij het Haags Gemeentearchief. Raymund Schütz vertelt aan de hand van de vele bijzondere stukken in het archief het verhaal van twee eeuwen Haagse gemeentepolitie in een veranderende wereld in de Historische Informatiepunten (HIPs) in verschillende bibliotheken. De focus ligt op de 19e eeuw tot in de jaren '30 van de twintigste eeuw. 

Rond 1920 krijgt de hoofdcommissaris zijn eerste dienstwagen. Daarnaast de allereerste politiemotor.

Nuttige informatie:

 U kunt hier alle informatie vinden over locaties, tijden en aanmelden: Praktische informatie over de lezing

In de Tweede Wereldoorlog gaat textiel ‘op de bon’. Maar textiel wordt zo schaars dat er zelfs met bonnen weinig te koop is. Veel kleding van voor de oorlog wordt daarom vermaakt en hergebruikt. Kranten en damesbladen staan vol met tips hoe je van bijvoorbeeld een herenpak een mantelpakje kunt maken.

In deze lezing vertelt kunsthistorica Saskia Kuus over mode uit de periode 1940-1945. Over creatieve oplossingen in een tijd van schaarste.  

Nuttige informatie:

 U kunt hier alle informatie vinden over locaties, tijden en aanmelden: Praktische informatie over de lezing

Nu de ooggetuigen van de Tweede Wereldoorlog verdwijnen, worden originele bronnen over en uit deze periode steeds waardevoller om onze kennis en inzichten hierover te blijven verrijken. Verhalen uit en over de Tweede Wereldoorlog dragen bij aan historisch besef en aan de weerbaarheid van onze samenleving.

Met digitale technieken brengt WO2Net de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in jouw huiskamer. Hoe doen ze dat? Ellen van der Waerden vertelt wat er kan, en welke vragen en dilemma’s daarin kunnen opspelen. Tijdens haar lezing laat Ellen van der Waerden, directeur van de Stichting WO2Net, zien hoe én waarom deze digitale platforms worden ontwikkeld, wat daarbij kansen, keuzes en dilemma’s zijn, én zij toont interessante Haagse bronnen en verhalen die op deze platforms kunnen worden teruggevonden. 

Nuttige informatie:

Op donderdag 16 mei 1940 om 09.10 uur meldt het dagrapport van de politie: "De G.G.D. deelt mede, naar het ziekenhuis Bronovo te hebben vervoerd de lichamen van het echtpaar Leibholz, dat in de woning Van der Aastraat 50 zelfmoord heeft gepleegd.” Waarom pleegden de daar wonende Hans Wolfgang Leibholz en zijn vrouw Margot Köhler zelfmoord? In deze lezing verteld Jeroen van Zijderveld van de Stichting WO2 Sporen wat de effecten waren van de capitulatie op de Joodse bevolking in Nederland. 

Lange Voorhout bij nr. 38, vóór de bevrijding in gebruik als Wehrmachtkommandantur, 1945, Willem Wissink

Nuttige informatie:

Wie door Den Haag loopt, komt overal sporen van het koloniale verleden tegen. Denk maar aan gebouwen als het voormalige ministerie van Koloniën, aan de vele Indische en Surinaamse restaurants of aan straatnamen als Javastraat en Tulapad. In regeringsstad Den Haag werden lange tijd beslissingen genomen die grote gevolgen hadden voor miljoenen mensen in Indonesië, Suriname en de Caribische delen van het koninkrijk. 

Nuttige informatie:

Na een slaande ruzie tussen een NSB-leerling en een joodse leerling, kreeg het Gymnasium Haganum in 1940 bezoek van de politie. In 1941 voelde J.H. Kann zich behoorlijk in de steek gelaten door het Nederlands Lyceum. Hij had sinds 1907 de financiën van deze school beheerd, maar toen hij vroeg of hij een verlaten pand van de school mocht gebruiken voor de vestiging van het nieuw op te richten Joods Lyceum kreeg hij nul op rekest.

Stefan Kras gaat tijdens deze lezing in op de gevolgen van de Duitse bezetting voor joodse leerlingen en leraren op Haagse scholen.

Stefan Kras is docent geschiedenis aan het Johan de Witt College. Hij doet onderzoek naar de geschiedenis van Haagse scholen voor het voortgezet onderwijs en is met name gefascineerd door de rol die scholen speelden in de Tweede Wereldoorlog. Met een aantal 4 VWO-leerlingen maakte Kras in 2023 een tentoonstelling over het 100-jarig bestaan van de 6^e HBS (voorloper van het Johan de Witt College).

Nuttige informatie:

Volgens sommigen ligt het in de natuur van de mens om te vechten. Volgens anderen komt het door het streven naar macht of geld, door religie, dictatoren, of door de wereldorde, omdat er geen ‘wereldpolitie’ bestaat en elk land kan doen wat het wil. In de laatste jaren is het aantal oorlogen toegenomen. Hoe komt dat? En wat kunnen we eraan doen? 

Benjamin Duerr heeft als journalist in tientallen landen gewerkt en houdt zich nu als schrijver, diplomaat en jurist bezig met oorlogen en vrede. Hij gaat in het hele land het gesprek aan en is regelmatig in de media. Zijn nieuwste boek over Den Haag als stad van vrede en recht stond op de shortlist van de Libris Geschiedenisprijs. 

Duerr laat zien dat we ondanks de spanningen in de wereld de hoop niet moeten verliezen. Ga mee op een reis door de wereldpolitiek, de geschiedenis en de psychologie op zoek naar de oorzaken van oorlogen. En welke mogelijkheden we hebben om er een einde aan te maken. 

Vredespaleis, 1933, Fotopersbureau Gompers

Nuttige informatie:

U kunt hier alle informatie vinden over locaties, tijden en aanmelden: Praktische informatie over de lezing

Oorlog, vrede, vrijheid en rechtvaardigheid zijn grote thema’s in veel boeken, schilderijen en muziek. Welke rol kunnen schrijvers en kunstenaars spelen voor een vreedzamere wereld? Beroemde schrijvers als Leo Tolstoj en Ernest Hemmingway verzetten zich tegen oorlogen en geweld. Ook voor kunstenaars als Pablo Picasso was het werk een manier om hun afschuw uit te drukken. Zij vertelden verhalen om mensen wakker te schudden en te waarschuwen. Andere beroemde boeken werden geschreven in concentratiekampen of aan het front.

Benjamin Duerr houdt zich als schrijver, jurist en politiek wetenschapper met oorlog en vrede bezig. Zijn nieuwste boek over Den Haag als stad van vrede en recht stond op de shortlist van de Libris Geschiedenisprijs.

Nuttige informatie:

U kunt hier alle informatie vinden over locaties, tijden en aanmelden: Praktische informatie over de lezing