Het was in 1958 niet vanzelfsprekend dat de Engelse koningin Elizabeth ons land officieel bezocht. Nederland was lange tijd strikt neutraal en als koloniale tegenstrever was Groot-Brittannië bij ons niet populair geweest.   Elizabeth in auto, vervaardiger Anefo, 1958

Hulp tijdens Tachtigjarige Oorlog 

Toch ging aan het staatsbezoek van Elizabeth II veel gemeenschappelijke geschiedenis vooraf. Engels geld en Engelse militairen hadden ons land in de Tachtigjarige Oorlog militair op de been gehouden en Oranje-stadhouders hadden in de zeventiende en achttiende eeuw Engelse huwelijkspartners gehad. Van hen was Willem III zelfs koning van Engeland geworden. Maar zonder eigenbelang was de Engels-Nederlandse samenwerking nooit geweest. Naarmate Engeland groter en machtiger werd uitte ons Calimerogevoel zich in een sterkere anti-Engelse en pro-Duitse houding. 

Pro-Engels 

In 1945 was dat na vijf jaar Duitse bezetting volledig omgeslagen. Na de bevrijding door Britse en Canadese legers was ons land pro-Engels. Dat dit in 1945 was gebeurd, was voor een belangrijk deel aan Groot-Brittannië te danken. In de eerste plaats natuurlijk aan premier Churchill, maar in diens schaduw speelde ook de vader van koningin Elizabeth een rol. Koning George VI had familieleden die pro-Duits waren en de politieke elite wilde in meerderheid vrede. Misschien kon men met Hitler tot overeenstemming komen? Het vasteland van Europa voor Hitler en voor Groot-Brittannië het behoud van haar koloniale wereldrijk? Vanuit een wankele minderheidspositie zette Churchill de strijd voort en de wijfelende koning ging hem steunen. Hij liet zien waar een monarch groot in kan zijn. Met indrukwekkende radiotoespraken stak hij het volk een hart onder de riem en steunde hij zijn premier. Zijn steun gaf waarschijnlijk niet de doorslag, maar was niet onbelangrijk. Hij hielp Churchill de ongelijke strijd vol te houden, zodat Nederland in 1945 kon worden bevrijd. Hoe zou het Nederland zijn vergaan zonder deze Britten? 

Staatsbezoek Elizabeth 

George VI overleed in 1952 na een niet zo gemakkelijk leven. Het was zestig jaar geleden dat zijn dochter Elizabeth hem opvolgde. De eerste jaren had zij als koningin van veel landen, rijksdelen en koloniën een drukke agenda met officiële bezoeken aan haar eigen landen. Toch was Nederland in maart 1958 al vrij vroeg aan de beurt voor een driedaags buitenlands staatsbezoek. Het was nog maar dertien jaar na de bevrijding en het enthousiasme voor het Britse staatsbezoek was on-Nederlands groot. De mooiste dag moet 26 maart zijn geweest. Amsterdam en Rotterdam zijn interessant, maar met Den Haag had Elizabeth historische banden.  

Ter gelegenheid van het bezoek van het Engelse koningspaar werd in de Ridderzaal een receptie gehouden in het midden Koningin Elisabeth II met minister mr. J.M.A.H. Luns en Koningin Juliana met minister president dr. W. Drees. 1958, maker: Fotoburo Thuring

Verre familieleden in Den Haag 

Zij logeerde op Huis ten Bosch, ooit bezit van haar illustere voorgangers en verre familieleden als Willem III, Maria Stuart en Anna van Hannover. 

Tijdens haar rijtoer passeerde ze net niet het huis waar haar belangrijke voorouder Sophia was geboren. Sophia was oudste dochter van de beroemde Schots-Engelse prinses Elizabeth Stuart. Haar avontuurlijke moeder was koningin van het protestantse Bohemen geweest, maar was daar door katholieken verjaagd. Na een vlucht door half Duitsland had ze in Nederland asiel gevonden. In haar huis aan de Kneuterdijk 22 was ze de spin in het web van familieleden die vochten om een Britse of Duitse troon. Haar intelligente, erudiete en niet van humor gespeende dochter Sophia trouwde met de vorst van Hannover. Na het kinderloos overlijden van Willem III was zij de laatst nog levende protestantse kandidaat voor de Engelse troon. Het Engelse parlement wilde geen katholieke koning, vanwege het risico dat er goede banden zouden kunnen ontstaan met aartsvijand Frankrijk. In dat land heersten katholicisme en almachtig koningschap en van geen van beide moest het Engelse parlement wat hebben. Zo werden prinses Sophia en haar nakomelingen in 1701 aangewezen als toekomstige koning van Engeland en enkele andere landen. Stadhouder Willem III had Engeland al eens gered van een katholieke koning. Nu deed prinses Sophia dat. Hoe zou het Engeland zijn vergaan zonder deze Hagenaars? 

Overvol programma 

Helaas werd aan deze Haagse connectie van Elizabeth tijdens het bezoek geen aandacht besteed. Het programma was die dag al overvol. Een bezoek aan Kneuterdijk 22 had het toefje slagroom op de Haagse taart kunnen zijn.  

  Auteur: Jan van Wandelen