De Haagse vismarkt dateert uit de middeleeuwen. In 1400 gaf Albrecht van Beieren, op dat moment graaf van Holland, aan de Hagenaars toestemming de opbrengst van de vismarkt zelf te behouden. De markt bevond zich op dat moment nog aan de kant van de Hoogstraat nabij herberg Het Gouden Hooft. Op de Vismarkt stond ook de kaak, waar veroordeelde misdadigers het ongenoegen van voorbijgangers moesten ondergaan. In 1452 noteerde een grafelijke klerk in de rekeningen dat een veroordeelde ‘optie kaque op die Vischmart in de Hage’ moest staan. 

Houtmarkt, hoek Lage Zand gezien van de Turfmarkt, In het Lage Zand visbanken.
Vervaardiger onbekend

Verhuizing 

In 1591 verhuisde de vismarkt naar de hoek van de Schoolstraat. Hier kwamen permanent overdekte stalletjes, die bekend stonden als de 'visbanken'. Haagse visverkopers, maar ook vele Scheveningse vissersvrouwen voerden hier dagelijks de verse zeevis aan. De Scheveningse verkoopsters droegen hun koopwaar in manden op het hoofd en gingen te voet van het dorp aan zee door de duinen naar het centrum van Den Haag. In 1858 besloot het Haagse gemeentebestuur de 16de-eeuwse visbanken door geheel nieuwe te vervangen. In dat jaar kregen de visbanken het uiterlijk zoals ze op de vooroorlogse foto’s zijn te zien. 

Stadsooievaars 

Een vaste verschijning bij de visbanken waren de stadsooievaars, die van gemeentewege werden verzorgd. Zij voedden zich met visafval van de markt. Milieuproblemen, ja ook toen al, waren ervoor verantwoordelijk dat de ooievaars aan het begin van de vorige eeuw moesten verhuizen naar de Hofvijver. De visbanken werden namelijk schoongemaakt met chemische middelen, die blaren aan de poten van de dieren veroorzaakten. De vismarkt raakte hierdoor de lange ooievaarstraditie kwijt.  

Visbanken verdwenen 

Uiteindelijk raakte de Haagse binnenstad ook de visbanken kwijt. Na de opening van de Algemene Markt aan de Herman Costerstraat in 1938 moesten ook de handelaren in zeevis met hun waren naar het nieuwe marktterrein verhuizen. In mei 1938 zijn de visbanken voor de laatste maal gebruikt voor de verkoop van vis. 

Visbanken, 1932. Vervaardiger A. Frequin

De visbanken bleven lange tijd leeg staan. In 1955 zijn ze omgebouwd tot fietsenstalling. Eind jaren zestig vertoonde de ruimte een dusdanig vervallen aanzien, dat het college van burgemeester en wethouders plannen maakten de 19^de-eeuwse visbanken te slopen.  

Felle kritiek op sloop 

Toen het PvdA-raadslid (de latere populaire wethouder) Piet Vink in 1970 hoorde van de plannen van het college, probeerde hij die te verhinderen en deed het voorstel de visbanken op te knappen en om te bouwen tot boekenmarkt. Ook de Historische Vereniging Die Haghe uitte felle kritiek tegen de sloop. Het heeft niet mogen baten, in 1970 vielen de visbanken onder de slopershamer. 

Tot groot verdriet van historieminnend Den Haag kwamen slechts bloembakken op de plaats van de visbanken te staan.  

Opknapbeurt Schoolstraat 

Aan het einde van de vorige eeuw was de hoek tussen Schoolstraat en het pleintje de Visbanken een van de lelijkere plekken in de binnenstad met veel graffiti en zwerfvuil en in plaats van een oude fietsenstalling, lagen er her en der verdwaalde fietswrakken. De gemeente en de winkeliersvereniging van de Schoolstraat besloten zich in te spannen om de uitstraling van de Schoolstraat te verbeteren. Een groot aantal winkelpuien in de Schoolstraat werd in oude staat teruggebracht. Ook de omgeving van de Visbanken werd opnieuw ingericht, waardoor er meer ruimte voor de terrassen ontstond.  

Auteur: Corien Glaudemans