De Loosduinse pokkendoos
Mensen die een rondleiding hebben gehad door de depots van het Haags Gemeentearchief hebben hem misschien wel gezien: de Loosduinse pokkendoos. Deze houten doos bevat inentingsbriefjes voor de koepokkenvaccinaties.
De Loosduinse pokkendoos
Vele slachtoffers
De pokken is (was) een dodelijke ziekte waar, voor de komst van de vaccinatie, jaarlijks honderdduizenden mensen aan overleden in Europa. Mensen die na een zwaar ziekbed toch overleefden, hielden er vaak slecht zicht aan over en/of werden doof. Daarnaast hielden de mensen er flinke littekens aan over, maar dat was de minste zorg.
Gezonde melkmeisjes
In 1796 woedde er in Engeland een hevige pokkenepidemie die vele slachtoffers eiste. De Engelse arts Edward Jenner merkte op dat meisjes die koeien molken wel littekens op hun handen hadden van de pokken, maar niet ziek werden. Je kon zien of een koe de zogenaamde koepokken had aan blaasjes op de uiers van de koe. Koeien werden zelf niet zo ontzettend ziek van de pokken, maar de mens wel.
Jenner nam de proef op de som en nam het vocht uit de blaasjes van de zieke koeien en kraste dat op de armen van zijn eigen kinderen. Wat bleek, zijn kinderen werden niet ziek.Jenner publiceerde zijn bevindingen in 1798 in een medisch tijdschrift.
Getuigenis in krant ter bevordering van koepokkenvaccinatie. Het Vaderland, 1903
Verplichte vaccinatie in het Koninkrijk Holland
In 1808 wilde koning Lodewijk Napoleon van het Koninkrijk Holland de vaccinatie verplicht stellen voor schoolkinderen. Ook toen waren er mensen die dat maar niks vonden. Ze waren bang dat kinderen zich als koeien zouden gaan gedragen en ineens zouden gaan loeien. De vaccinatieplicht was alleen bedoeld voor schoolkinderen, maar kinderen gingen niet allemaal naar school. In 1823 kwam er leerplicht, waarmee de vaccinatie, het ‘pokkenbriefje’, indirect ook verplicht werd.
Welles-nietes gesteggel
In 1857 werd de vaccinatieplicht weer afgeschaft onder druk, maar in 1872 werd het weer ingesteld via de Wet op Besmettelijke Ziekten, na een epidemie waar in ons land meer dan 23.000 doden vielen (op 1,5 miljoen inwoners).
Er werd wat heen en weer gesteggeld met periodes van wel en niet verplicht, maar in 1939 werd definitief vastgelegd dat vaccinatie niet verplicht was, alleen wel nog steeds voor schoolgaande kinderen. Samen met de leerplicht maakt dat een vorm van indirecte dwang, want zonder het pokkenbriefje kreeg je problemen met de leerplichtambtenaar.Tegenwoordig is dit niet meer van toepassing en zal de leerplichtambtenaar niet op je stoep staan als je niet gevaccineerd bent.
In het weiland?
Over “onze” Loosduinse pokkendoos gaat het verhaal de rondte dat de kindertjes per klas het weiland in gingen om daar ter plekke ingeënt te worden tegen de koepokken, direct vanuit de koe. Of dit in werkelijkheid ook zo gebeurd is kunnen wij niet herleiden. In 1974 is gestopt met het vaccineren van jonge kinderen tegen koepokken en in 1976 is het pokkenbriefje afgeschaft.
In 1980 heeft de Wereld Gezondheidsorganisatie de wereld pokkenvrij verklaard.
Auteur: Petra Kortekaas