Aan het einde van de negentiende eeuw stonden op het Binnenhof aan de zijde van de ingang naar de Eerste Kamer verschillende boekenkramen. De eigenaar van één van die kramen was Jozef (Joseph Simon) Blok. Jozef en zijn broer David waren beroemd in de Haagse tweedehands boekenwereld.   Het boekenstalletje van Jozef Blok, 1879. Vervaardiger J.J. Mesker

Openlucht-bibliothecaris 

Omstreeks 1880 verhuisde David naar Amsterdam en begon daar een boekenkraam in de Oudemanhuispoort. Jozef Blok bleef in Den Haag. Het antiquariaat van de ‘openlucht-bibliothecaris van het Binnenhof’, zoals hij in het Nieuwsblad voor den Boekhandel in 1905 werd aangeduid, was een begrip in Den Haag. Behalve de boekenkraam op dinsdag, woensdag en donderdag op het Binnenhof, had hij op de andere werkdagen een kraam op de Grote Markt voor de Boterwaag. Op sabbat werkte de gelovige Jozef niet.  

Omstreeks 1890 kreeg Blok een eigen boekwinkel in de Prinsestraat 17 onder de naam Maison Blok-Librairie Française. Aan het einde van de negentiende eeuw verhuisde deze winkel naar nummer 48 in dezelfde straat. 

Beroemde klantenkring 

In Den Haag was Jozef Blok een bekende persoonlijkheid. Bij de boekenveilingen van de firma Nijhoff was hij altijd vooraan te vinden. Met Haagse autoriteiten als ministers, generaals en parlementariërs, die regelmatig zijn kraam op het Binnenhof passeerden, stond Blok op goede voet en hij bedelde bij hen ongegeneerd om een sigaartje.  

Blok verkocht in zijn boekenkraam niet alleen literaire werken van schrijvers als Multatuli, Louis Couperus of Charles Dickens, maar ook goedkope boekjes voor het grote publiek. Onder zijn klantenkring rekende hij ook de broers Van Gogh. Vincent van Gogh was verzot op de Engelse geïllustreerde tijdschriften, die Jozef Blok voor hem inkocht. De kunstschilder kocht bij Blok  ̶  die hij steevast “de boekenjood” noemde  ̶  onder andere 21 complete jaargangen van het tijdschrift The Graphic, waaruit hij houtgravures knipte voor zijn verzameling. Over een nieuwe aankoop schreef hij op 5 januari 1882 in een brief aan zijn broer Theo: “En bovendien heb ik nog een ander ornament voor mijn atelier opgedaan, ik heb een verbazend koopje gehad aan prachtige houtsneden uit de Graphic, gedeeltelijk afdrukken niet van de cliches, maar van de blokken zelf. Precies de dingen waarnaar ik jaren verlangd heb. De tekeningen van Herkomer, Frank Holt, Walker en anderen. Ik heb ze gekocht van Blok de boekenjood en heb uit een enorme stapel Graphics & London News uitgezocht wat het beste was voor vijf gulden.”  

De benaming “boekenjood” die Vincent van Gogh bezigde voor de Joodse boekenverkoper was volgens het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap aan het einde van de negentiende eeuw in het reguliere spraakgebruik een aanvaarde uitdrukking.  
Jozef Blok 1832 1905 straatboekhandelaar in Den Haag. 1905, maker onbekend

Poseren voor Van Gogh 

Vincent van Gogh haalde Jozef Blok over voor hem te poseren. Op zondag 5 november 1882 was het zover. Nog diezelfde dag berichtte hij over de bijzondere gebeurtenis aan zijn broer Theo: “Weet ge wie ik van morgen geteekend heb. Blok de boekenjood niet David maar die kleine die op ´t binnenhof staat”. Door Van Gogh en ook de Haagse kunstschilder Dorus Mesker kunnen we nu nog een voorstelling maken van Jozef Blok en zijn boekenkraam. Mesker vereeuwigde Jozef Blok en zijn boekenstalletje op de Grote Markt op een schilderij dat thans in het Haags Historisch Museum hangt. Een lithografie gebaseerd op dit schilderij is in het bezit van het Haags Gemeentearchief. 

Jozef Blok leefde voor de boekenhandel. Hagenaars snuffelden graag tussen de boeken in zijn kraam. Op 7 september 1902 overleed de meesterboekverkoper, zoals het Haagsch Nieuwsblad hem aanduidde. Onder grote belangstelling is Jozef Blok begraven op de Joodse begraafplaats aan de Scheveningseweg. Zijn zonen Isaac en David volgden hem op in de boekenhandel. 

Auteur: Corien Glaudemans