In 2024 is het 75 jaar geleden dat de HTM de eerste PCC-tram in Den Haag in gebruik nam. Dit iconische voertuig nam 45 jaar lang een belangrijke plek in het Haagse straatbeeld in. Sinds 2018 zet het Haags Openbaar Vervoer Museum PCC's in de zomer in als ‘hop on-hop of tram’ en rijden ze weer door de stad. Historicus en journalist Maurits van den Toorn schrijft over de geschiedenis van verkeer en vervoer in Nederland. Hij vertelt u graag over de Haagse PCC's. 

De lezing vindt plaats op woensdag 19 februari van 12.30 uur tot 13.15 uur. Locatie: Podium B in de Centrale Bibliotheek aan het Spui. De toegang is gratis, wel moet u zich opgeven.

Meld u aan voor deze lezing

De oorlog en keuze voor een Amerikaans ontwerp

In de jaren dertig van de twintigste eeuw liet de Amerikaanse vereniging van tramdirecteuren een nieuw type tram ontwerpen. Dit resulteerde in de PCC (Presidents’ Conference Committee car).
De HTM heeft het, net als vele andere trambedrijven in Nederland, in de Tweede Wereldoorlog niet makkelijk gehad. De toestand van het wagenpark verslechterde door overbelasting en gebrekkig onderhoud. Bovendien werd een deel van het trammaterieel door de Duitse bezetters gevorderd en in andere landen ingezet. Na de bevrijding werd veel gevorderd materieel teruggevonden en gerepatrieerd, maar een aantal trams moest door onherstelbare schade of vermissing afgeschreven worden. Pal na de oorlog bestelde de HTM in Utrecht een aantal trams. Het bedrijf besluit eind jaren veertig om niet verder te gaan met de Utrechtse trams, maar over te stappen op het Amerikaanse PCC-totaalconcept.

Op het Buitenhof kan het publiek de eerste PCC-tram van Europa bekijken, 1949. Fotograaf onbekendOp het Buitenhof kan het publiek de eerste PCC-tram van Europa bekijken, 1949, fotograaf onbekend

Herkomst en bouw Haagse PCC tramstellen

De eerste twee Haagse PCC trams werden gebouwd in Brugge vanuit bouwpakketten uit de Verenigde Staten. Ze werden aangepast aan de eisen van de HTM. Zo werden bijvoorbeeld de wagenbakken smaller en korter gemaakt. De Haagse PCC's zijn eenrichtingsvoertuigen. Ze kunnen alleen ingezet worden op lijnen die bij de eindpunten een keerlus of keerdriehoek hebben. In juli 1949 arriveerde de eerste PCC-tram in Den Haag. Uiteindelijk kwamen er 234 van deze trams in Den Haag, die met hun efficiënte eenmansbediening zonder twijfel hebben gezorgd voor het voortbestaan van het Haagse tramnet. De laatste werd op 1 juli 1993 buiten dienst gesteld.

Een bijzonder exemplaar

In 1991 werd de PCC tram met nummer 1315 verbouwd tot pekelwagen. Deze tram kreeg bij deze verbouwing een tweede stroomafnemer op het dak. Tegen het einde van het millennium werd deze tram verbouwd tot meetwagen. Inmiddels is de 1315 zover verbouwd dat deze ook voor de RandstadRail lijn kan worden gebruikt. Bijzonder is dat deze PCC-tram nu twee bestuurscabines heeft.

Interieur remise Frans Halsstraat in 1980. In deze remise is tegenwoordig het Haags Openbaar Vervoer Museum gevestigd. Foto: Dienst voor de StadsontwikkelingInterieur remise Frans Halsstraat in 1980. In deze remise is tegenwoordig het Haags Openbaar Vervoer Museum gevestigd. Foto: Dienst voor de Stadsontwikkeling

Over Maurits van der Toorn

Maurits van den Toorn is historicus en journalist. Hij schrijft voor diverse vak- en hobbybladen en websites en is een van de auteurs van het Tramjaarboek dat sinds 1979 verschijnt bij uitgeverij De Alk. Ook is hij medewerker van het Haags Openbaar Vervoer Museum.

 

Meld u aan voor deze lezing