Laak, waar wonen, werken en studeren samenkomen

Den Haag is sinds 1988 verdeeld in 8 stadsdelen. Hoe zijn deze stadsdelen ontstaan en hoe hebben ze zich ontwikkeld tot wat ze nu zijn? Dit keer over Laak, met de Haagse Hogeschool, veranderend industriegebied de Binckhorst en vroege voorbeelden van sociale woningbouw in Den Haag.

De Haagse Hogeschool, 2017. Fotograaf Harry van Reeken

Op een steenworp afstand van het centrum ligt het stadsdeel Laak. Stadsdeel Laak bestaat uit de wijken Binckhorst, Laakkwartier en Laakhaven, Spoorwijk, Molenwijk en Schipperskwartier. Een groot deel van Laak is ontworpen door architect H.P. Berlage. Dit is vooral in Laakkwartier en in delen van Spoorwijk nog goed zichtbaar. Laak kenmerkt zich door een grote verscheidenheid aan bewoners.

De Binckhorst

Het drassige veengebied van de Binckhorst wordt al sinds de prehistorie bewoond. Dat blijkt uit archeologische vondsten. De naam van de polder is afgeleid van kasteel de Binckhorst. Tot 1907 hoorde de Binckhorstpolder bij de gemeente Voorburg. De eerste bouwactiviteit van betekenis was de bouw van de tweede Gemeentelijke Gasfabriek in 1905-1907. In 1920 volgde de aanleg van de rooms-katholieke begraafplaats ‘Sint Barbara’. Tussen 1935–1948 werd de haven aangelegd. De bebouwing van de Binckhorst is voor het grootste deel naoorlogs. De Binckhorst is inmiddels de creatieve broedplaats van Den Haag. Het gebied is nog steeds in ontwikkeling waarbij wonen en werken wordt gecombineerd. In 2021 is de Rotterdamse Baan geopend.

 Kasteel de Binckhorst, 1939. Fotograaf Vereenigde Fotobureaux

Laakkwartier

Dit is de grootste wijk van Laak. De naam is afgeleid van het oude veenriviertje de Laak, dat midden door de wijk loopt en uitkomt in de Haagvliet. De lichtmasten, de portiekwoningen, de pleinen met flankerende torens uit de jaren ’30 ‘maken de wijk een zeldzaamheid in Nederland. Vanaf de jaren ‘80 is de bevolkingssamenstelling van de wijk drastisch veranderd. Er zijn veel mensen van niet westerse afkomst en studenten komen wonen.

 Goeverneurlaan met bebouwing rond 1930. Foto afkomstig uit het archief van Bouw- en Woningtoezicht

Spoorwijk

Spoorwijk ligt in de voormalige Noordpolder die tot 1901 bij het grondgebied van Rijswijk hoorde. Al in 1844 was een deel van de polder aan Den Haag afgestaan vanwege de aanleg van de spoorlijn Amsterdam – Den Haag – Rotterdam en de bouw van station Hollands Spoor. De wijk ontleend zijn naam aan ‘de spoorbocht’ van de spoordijk tussen Rijswijk en Den Haag. De Noordpolder werd bemalen door twee molens: de Broekslootmolen (ca. 1550) en de Laakmolen (1699). De wijk is tussen 1925 en 1931 gebouwd. In 1938 werd het Haagse deel van de polder voor de stadsuitbreiding ontpolderd, waarna er kon worden gebouwd. Tussen 1995 en 2000 zijn grote delen van de wijk vernieuwd. Spoorwijk werd een voorbeeldwijk op het gebied van duurzaam wonen.Hildebrandstraat poort naar Henriëtte Keggehof 2016. Fotograaf Harry van Reeken

Laakhaven

De Laakhaven staat via de Haagvliet of Trekvliet in verbinding met de Vliet tussen Delft en Leiden.  De haven werd in verschillende fases tussen 1898 en 1902 aangelegd en was het eerste gemeentelijk ontworpen industriegebied. Bekende bedrijven zoals de fabriek van Felix kattenbrood en de meelfabriek van broodbakker Hus vestigden zich hier. Het havenkantoor stamt uit 1900. Het Openbaar Gemeentelijk Slachthuis werd tussen 1908 en 1911 gebouwd. Naast deze bedrijven en fabrieken, stonden er ook woningen in de wijk. In de jaren '70 werd Laakhaven als bedrijfsgebied aangemerkt. Hiertegen kwamen de bewoners in verzet. In de jaren ‘80 veranderde de Laakhaven van een terrein met grotendeels bedrijven in een gebied waar ook woningen werden gebouwd en waar de Haagse Hogeschool en het ROC Mondriaan zich vestigden. Naar de Laakhaven wordt vanaf de snelweg verwezen als "Nieuw-Laakhaven". Deze naam geeft aan dat het gebied de laatste jaren een grote ontwikkeling heeft doorgemaakt.

Laakhaven, 1910. Ansichtkaart uitgegeven door Bazar de la Paix, Den HaagMolenwijk

De ontwikkeling van dit woongebied was in feite het begin van de Haagse sociale woningbouw. Doel was vooral om gezinnen met lagere inkomens huizen te bieden. De woningen waren klein en zonder douche. Douchen kon in het badhuis van het Tehuis voor Ongehuwden (H.T.O.) aan de Rijswijkseweg. In de oorlog bood dat gebouw huisvesting aan de Duitse Sicherheitsdienst. Na de bevrijding woonden er ambtenaren. In 1975 werd de exploitatie overgenomen door de Stichting Huisvesting Migranten. Inmiddels bevinden zich in de wijk een Cruijff Court en een Richard Krajicek Playground en is er een winkelcentrum.

 Bewoners van de Molenwijk betonen met spandoeken hun vreugde over de woningbouw in het Laakkwartier nadat wethouder P. Vink de eerste aanzet voor de bouw van 126 woningen van 'De Goede Woning' achter het H.T.O.-complex had gegeven 4-7-1979. Fotograaf Robert Scheers

Schipperskwartier

Eigenlijk bestaat het Schipperskwartier uit twee buurten. Het oude deel ligt tamelijk geïsoleerd aan de kant van de Trekvliet. Het nieuwe gedeelte ligt aan de kant van de Haagse Hogeschool. Het gebied behoorde tot Rijswijk. Een jaar na de ingebruikname van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij (1843), de voorloper van station Hollands Spoor, kwamen de gemeenten een grenswijziging overeen. Rond 1880 begonnen particuliere bouwondernemers met de bouw van woningen en hofjes (1881-1896). Uit winstoverwegingen werd zo dicht mogelijk bebouwd. Pas in 1906, bij het in werking treden van de Haagse Bouwverordening, veranderde dit en werden de hofjes afgebroken. Het duurde echter nog tot de jaren ’80 voordat het grootste deel van de overige woningen werden gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Veel oorspronkelijke bewoners keerden in de nieuwbouw terug.

Het oude Havenkantoor staat in het Schipperskwartier, 2015. Fotograaf Harry van Reeken

 Leuk artikel? Lees meer over onze serie over Haagse stadsdelen en wijken