Escamp, van polder via wederopbouw naar modern wonen
Den Haag is sinds 1988 verdeeld in 8 stadsdelen. Hoe zijn deze stadsdelen ontstaan en hoe hebben ze zich ontwikkeld tot wat ze nu zijn? Deze keer Escamp, met de wijken Bouwlust, Vrederust en Morgenstond, Zuiderpark, Leyenburg, Moerwijk, Rustenburg-Oostbroek en Wateringseveld.
Bouwlust en Vrederust werden tussen 1953 en 1967 gebouwd op het voormalige grondgebied van Loosduinen. De wijken worden begrensd door het Wenpad (recreatiegebied de Uithof), de Escamplaan (de wijk Kraayenstein), de Lozerlaan, de Meppelweg (de wijk Loosduinen), de Dedemsvaartweg (de wijk Morgenstond) en de Erasmusweg (de wijk Wateringse Veld).
De wijken Morgenstond en Bouwlust liggen in de voormalige drie polders, de Oost- en West-Escamppolder en de Uithofspolder. Deze vormen nu samen de Eshofpolder. Bouwlust, inclusief Vrederust, vormde ooit het sluitstuk van het omvangrijke naoorlogse woongebied Den Haag Zuidwest.
Morgenstond
Morgenstond ontstond tussen 1950-1958. De ontwerpschets voor Bouwlust van W.M. Dudok uit 1950 ging nog uit van drie woonwijken (Bouwlust, Berestein en Vrederust) ten westen van Morgenstond, waarbij ook het huidige Kerketuinen in Loosduinen was inbegrepen. De aanleg van de straten begon in 1950. De eerste bebouwing kwam in 1951.
Tussen 2008-2010 werd het stadsdeelkantoor Escamp gebouwd. Op de begane grond is een vestiging van de Bibliotheek Den Haag. Dit ‘Tweede Stadhuis’ staat symbool voor de grootschalige vernieuwingsoperatie in Den Haag Zuidwest. In 2015 werden woningen aan de Haveltestraat/Coevordenstraat gesloopt, waarvoor nieuwbouw in de plaats is gekomen.
Bouwlust
Bouwlust werd tussen 1956-1967 gebouwd. In 1953 werd begonnen met de aanleg van straten. Om de kritiek over saaiheid voor te zijn, besloot de gemeente de uitwerking van de wijken te laten doen door een werkgroep van architecten onder leiding van prof. ir. J.H. van den Broek.
Voltooiing stadsuitbreidingen
De aanleg van Vrederust-West betekende de voltooiing van de stadsuitbreidingen in Den Haag-Zuidwest en vormde ook een van de architectonische en stedenbouwkundige hoogtepunten ervan. In cultuurhistorisch opzicht is de wijk belangrijk, omdat het de eerste Haagse (wederopbouw)buurt is die in systeembouw is uitgevoerd. Vanaf 2007 vond op grote schaal sloop en nieuwbouw plaats. Vrederust-West is gemeentelijk beschermd stadsgezicht. Toch zullen tussen 2020 en 2014 veel woningen in Bouwlust en Vrederust worden gesloopt om plaats te maken voor nieuwbouw.
De Uithofspolder
De Uithofspolder maakte deel uit van de voormalige West-Looserdijckerpolder. Een veen/kleipolder die in de loop van de Middeleeuwen werd ontgonnen. De Uithof was oorspronkelijk een weidegebied. En later waren hier hoveniersbedrijven gevestigd, na de Tweede Wereldoorlog gevolgd door glastuinbouw.
Geisoleerde hoogbouw
Aan de Lozerlaan zijn in 1970 vier flatgebouwen van elk zestien verdiepingen gebouwd. Deze hoogbouw ligt geïsoleerd en is het meest strijdig met de stedenbouwkundige visie van het plan van Dudok. In 1972 verscheen het ‘bestemmingsplan de Uithof’, waardoor het een recreatiegebied werd.
Leyenburg
De wijk Leyenburg is aangelegd op het gebied van de voormalige gemeente Loosduinen. In 1916 werd een kleine marechausseekazerne gebouwd. In 2009 is de kazerne een gemeentelijk monument geworden. In 1930 werd een uitbreidingsplan van de dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting van de gemeente Den Haag vastgesteld, waarna de bouw van Leyenburg begon.
Naoorlogse wijk
Door een gebrek aan bouwmaterialen stokte de bouw in 1942, maar toen was het grootste deel van de wijk al gerealiseerd. In de jaren ’50 van de vorige eeuw is het plan verder gerealiseerd. Leyenburg is voor het grootste deel een naoorlogse wijk. Het laatste deel van de wijk, het Florence Nightingalepark, werd begin jaren ’90 van de vorige eeuw naast het ziekenhuisterrein van Leyenburg gebouwd. In 2013-2014 werden de nieuwbouw van het Juliana Kinderziekenhuis en het OK-complex op dit terrein gerealiseerd.
Moerwijk
Moerwijk ligt op de grens van drie voormalige polders: de Noordpolder ('t Noordblok), de voormalige Oost-Escamppolder en de Wippolder. Om kosten te besparen is het gebied niet ontpolderd. Moerwijk is de oudste wijk van Den Haag Zuidwest. In 1933 waren de eerste huizen gereed. Door de economische crisis stagneerde de bouw vanaf 1935.
Het plan Moerwijk
Uiteindelijk was de wijk in het midden van de jaren ’50 van de vorige eeuw grotendeels gereed. De plannen die hieraan ten grondslag lagen waren ‘Het plan Moerwijk’ uit 1930 en het plan van Dudok uit 1949.
De wijk heeft een aantal kleine lintvormige winkelcentra en een winkelcentrum aan het Heeswijkplein. Dit plein is groot omdat rekening moest worden gehouden met de bouw van een Station Moerwijk (2 juni 1996). Tussen 1995 en 2005 ontstonden vele plannen om Moerwijk bijna geheel te slopen. Uiteindelijk werd maar een deel gesloopt en van nieuwbouw voorzien.
Rustenburg-Oostbroek
Rustenburg-Oostbroek, ook wel wijk Zuiderpark genoemd, is een dichtbebouwde wijk. De wijk maakt deel uit van de voormalige Oost-Escamppolder. Tot in 1920 was dit gebied weideland en tuinbouwgebied. De belangrijkste bebouwing bestond uit de boerderijen Rustenburg en Oostbroek. Door de grenswijziging met Loosduinen (1902) kwam het gebied in bezit van de gemeente Den Haag.
Uitbreidingsplan
Het ‘Plan tot uitbreiding van 's-Gravenhage’ van H.P. Berlage (1908) gaf een stratenplan voor een complete woonwijk. Voor dit gebied heeft de Dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting in 1921 een uitwerkingsplan gemaakt: het ‘uitbreidingsplan Rustenburg’, waarin veel overeen kwam met het plan van Berlage. In 1924 werd uiteindelijk besloten een kanaal ten westen van Rustenburg aan te leggen voor de aansluiting op een kanaal naar het Westland. Van dit kanaal, het Escampkanaal, is alleen het deel tot de Leyweg gegraven (1932). De Loosduinsevaart is, na de aansluiting van het Laakkanaal (Soestdijksekade), gedeeltelijk gedempt.
Twee buurten
De wijk Rustenburg is te verdelen in twee buurten, die elk een eigen karakter en opzet hebben. Een deel ten noorden en een deel ten zuiden van de Escamplaan. Gebouwd werd er tussen 1924 en 1927. Kort na 1930 kwamen de eerste woningen in Oostbroek gereed. Omstreeks 1937 was de bebouwing van de wijk voltooid. De wijk Oostbroek is zowel stedenbouwkundig als architectonisch uniformer dan Rustenburg. In 2000 is een wijkplan opgesteld waarin staat dat er in de wijk geen sloop zal plaatsvinden. De gemeente en bewoners richten zich liever op het opknappen van de wijk. Toch zijn er hier en daar oudere huurwoningen gesloopt en vervangen door nieuwbouw.
Zuiderpark
Het eerste ontwerp voor het Zuiderpark maakte deel uit van het ‘Plan tot uitbreiding van 's-Gravenhage’ van H.P. Berlage uit 1908. Het plan voor het Zuiderpark is om twee redenen opmerkelijk. Allereerst werd het park aan de rand van de stad in de weilanden aangelegd. Daarnaast ging het om een groot park dat met sportvoorzieningen was bedoeld voor de gehele stad. Uiteindelijk keurde de gemeenteraad in 1918 het voorlopige plan voor onteigening van gronden goed.
Uitwerking van het plan van Westbroek
In 1919 kregen P. Westbroek, de directeur van de Gemeentelijke Plantsoenendienst, en D.F. Tersteeg, tuinarchitect in Naarden, de opdracht om een gezamenlijk een plan van aanleg voor het Zuiderpark te maken. Na onenigheid dienden beiden een eigen plan in.
Westbroek kreeg de opdracht zijn ontwerp verder uit te werken. In 1923 legde hij zijn uitgewerkte plan voor aan de gemeenteraad. Die gaf toestemming voor de uitvoering van het eerste gedeelte van het plan en de onteigening van de benodigde percelen in Loosduinen. In 1936 werd het park geopend. Inmiddels is het een rijks beschermd stadsgezicht (2011). Het is het eerste Nederlandse voorbeeld van een volkspark. Natuurhistorische waarden worden toegekend aan de parkaanleg, de oudste eendenkooi (16e eeuw), het Scheepstra- en Ligthartmonument (Ot en Sien) en de hoofdentree aan het Veluweplein.
In het park bevond zich tot medio 2007 het Zuiderpark Stadion, de thuishaven van voetbalclub fc/ADO Den Haag, thans gehuisvest in een nieuw stadion in het Forepark (Cars Jeans Stadion). Op de plek van het stadion bevindt zich de Sportcampus Zuiderpark (2017).
Wateringse Veld
Wateringse Veld is een van de drie Haagse Vinex-locaties. De wijk bestaat uit de buurten Erasmus Veld, Hoge Veld, Parkbuurt Oosteinde, Lage Veld en Zonne Veld. Wateringse Veld ligt in een gebied dat oorspronkelijk bij de gemeente Wateringen hoorde en voornamelijk voor glastuinbouw gebruikt werd. In 1994 is het gebied door Den Haag geannexeerd.
Inmiddels is de wijk ongeveer 25 jaar oud. De woningen werden gebouwd in de periode 1996 en 2012. Archeologische opgravingen toonden aan dat het gebied al in de Romeinse tijd bewoond was. In 1997 werden tegelijkertijd vier Romeinse mijlpalen uit de 2e en 3e eeuw na. Chr. opgegraven. Wateringse Veld is één van de grootste Vinex-wijken in ons land
Leuk artikel? Lees meer over onze serie over Haagse stadsdelen en wijken of ga direct naar het verhaal van Leidschenveen-Ypenburg.