De burgerlijke stand is gebaseerd op Franse wetgeving uit 1792 en is doorgevoerd na de annexatie van het koninkrijk Holland door het Franse keizerrijk per 1 januari 1811. De invoerdatum per gemeente verschilt, in Den Haag begint de registratie van de akten in augustus 1811. De inschrijving vindt plaats door een formeel aangestelde ambtenaar van de burgerlijke stand, die aanvankelijk zelf registreert en in de loop der jaren wordt bijgestaan door een groeiend aantal medewerkers. Al nagenoeg vanaf het begin is de inschrijving van de akten een taak van de secretarieafdeling Bevolking. De taken en bevoegdheden van de ambtenaar BS zijn vastgelegd in het Burgerlijk Wetboek en daarmee samenhangende koninklijke besluiten en algemene maatregelen van bestuur.

De belangrijkste taak van de ambtenaar van de burgerlijke stand is het vastleggen van gevallen van geboorte, huwelijk en overlijden die voorvallen binnen het grondgebied van de gemeente. Daarbij komen de registratie van echtscheidingen, wettiging en erkenning van kinderen en die van de aangifte van levenloos geborenen.

Vanaf 1830 worden in Nederland volkstellingen uitgevoerd en geregistreerd en vanaf 1850 (Zuid-Holland: 1846) worden ook de woonplaatsen van de bevolking bijgehouden. Anders dan de burgerlijke stand, die alleen momenten in het leven vastlegt, is dit een permanente verblijfsadministratie. De zogenaamde bevolkingsboekhouding werd uitgevoerd bij het bureau van de burgerlijke stand, later afdeling Bevolking. De ambtenaar van de burgerlijke stand kreeg daardoor in 1856 wellicht een wat oneigenlijke extra taak. In dat jaar (Verordening 89) wordt de oude wijkindeling van de stad vervangen door een verdeling in acht afdelingen, 'bestuurd' door een Afdelingscommissaris met telkens 15 wijkmeesters onder zich; in de achtste afdeling (Scheveningen) zijn tien wijkmeesters.
De commissaris en wijkmeesters houden toezicht op het wel en wee van de bewoners (dragen der lijken, regelen van steun aan behoeftigen enz.). Zij staan onder direct toezicht van de ambtenaar van de burgerlijke stand, waaruit hun belangrijkste taak blijkt: het bijhouden van bevolkingsgegevens ten behoeve van de overheid. Als blijkt dat de commissarissen en wijkmeesters niet op hun toenemende taken berekend zijn, worden ze per 1 januari 1876 vervangen door vijf bezoldigde (1882: acht) Bevolkingsagenten voor het bijhouden en doorgeven van gegevens voor de bevolkingsregisters. van een koppeling met de ambtenaar BS is dan geen sprake meer.

De ambtenaar van de burgerlijke stand van 's-Gravenhage heeft de bijzondere landelijke taak tot het inschrijven van in het buitenland opgemaakte akten met betrekking tot Nederlanders en tot het registreren van geboorten en overlijdens die buiten een gemeente (bijvoorbeeld op zee) plaatsvinden.